छारिब्योन धार्मिक तोसोला मुबा । डोबोब्रिबा म्हिजुगु थेदा श्रद्धा लासि ‘ह्रेम्बोरछे’ बिसि ङ्योइबा लामुबा । थे खानाङ निमुबा, आदारभावसे लास्सो लाबाला लागि याजुगु रेन्बारि चुमुबा । कोन्ज्योसोमरि थेला विश्वास ल्हानान थेन नुब्ना मुबा । मोलम लाबा दुइरि थेला लि करुणामय थे काइ ताङ्बा तामुबा । आर्य समाजला लाथानरि मुतेबा आईतबार सामुहिक मोलम थेसेन लामुबा । थेसे मोलमला छिगजुगु पाङ्सिकेन निमुबा, स्यान्दो भद्रजनजुगु मि च्युम्सि सेमसेमरि थेदा अनुमोदन लासि कोन्ज्योसोमतेन मोलम लामुबा ।

आपाला सेम मुबा– थेला सन्तानजुगु नोन कोन्ज्योसोमला भक्त थेन सदाचारी दोगाइ । ङानि मुतेबा आलेआङाजुगुदा थेसे ह्राङ्तेन छ्याम मुतेबा आइतबार आर्य समाजला लाथानरि बोर्मुबा । थेरि म्हिजुगु कोन्ज्योसोमला डान्बारि भजनजुगु कोमुबा, हवन थेन मोलम लामुबा ओम धार्मिक उपदेश ङ्यान्मुबा । थेबिमा स्यान्दो मुतेबा रे दिमरि नोन ङ्यासे स्ह्यो गायत्री ङा थेन मोलम ङाबा दुइरि ङानि मुतेबा आलेआङाजुगु मि च्युम्सिे, कुल्दुम छ्यासि गायत्री ङा थेन मोलमरि योगदान पिन्मुबा ओम कोन्ज्योसोम–भक्तिला भजनजुगु कोमुबा ।

आपासे ङान्दा ‘आर्यकोबो’ थेन ‘आर्य–संगीत रत्न–माला’ला ल्होलो भजनजुगुकण्ठस्थ लापुङ्बा मुबा । गायत्री ङा ङाबा लिच्छा थेला काइरि काइ डिक्ना लासि ङानि मुतेबासे कोमुबा–

’ओम् जय जगदीश हरे,
पिता जय जगदीश हरे...
मै मुरख खल कामी
कृपा करो भरता ।’  ल्होलो... ।

आपा सातान मोलम लामुबा– ‘हे करुणाला सागर ! ङानि पापला हिलोरि न्हुसनिबा नीच प्राणी हिन्ना, ह्राङ्ला दयाला जेक्खे ह्रो (सहारा) मुला । ङान्ना सेमरि राग, द्धेष, लोभ, बोमो मुतेबा खनज्याबा गुणसे प्लिङ्बा मुला । हे दयामय, ङान्ना तिङ्ला आचाङ्बा –अपवित्र)दा ब्याङ्सि चाङ्बा लापिनस्ह्युगो । हे परमपिता, ङान्ना अपराधजुगुदा क्षमा लास्ह्युगो, क्षमा लास्ह्युगो, क्षमा लास्ह्युगो... !’ थेसे या ङ्हि थुइसि थोबो कुर्मुबा ओम दोसि ‘ओम शान्ति ! शान्ति ! शान्ति !’ बिसि मि च्युम्मुबा ।

आपासे ङान्दा उपदेश पिन्मुबा, ‘क्योङ्बिमा बाङ्बा परमपिता परमात्माग्या ह्याङ्ला खात्दामान अपराधजुगु लाबारि आखाम । थे आमा, आपा बिमा नोन ल्हानान दयालु मुला । देन्बा तिङ्से ह्राङ्ला अपराधला लागि थेतेन क्षमा ह्रिसाम थेसे ह्याङ्ला पापजुगुदा योनान क्षमा लापिन्ना ओम ह्याङ पापला दण्डग्याम सोबारि खाम्ला ।’

गम्भीर तासि मोलमरि सेम ल्हागाब लासि चिबा बाङ लाना लाना नोन सेम ल्हानाह्राङ्बा क्यारमार ब्योङ्चिमुबा । खाइमा गल्लीरि डण्डीबियो क्लाङ्चिबा छारिब्योनजुगु म्राङ्मुबा, खाइमा पाङ्ग्यालरि घुँइया स्होचिबा आमा म्राङ्मुबा, खाइमा खिम्जेला छरि फ्याङ्गुलिङ्ला क्लाङ क्लाङ्चिबा छारिछामेजुगु । आपासे चुए उपदेश पिन्बा मुबा– सेमरि पाप मुमा कोन्ज्योसोमला ध्यानरि सेम आनि । ङान्छे सेमला वशरि थान्बारि बाङ लाचिबा तामुबा तासाइ खाइमा खाराङ लासि थाहा आतानान कोन्ज्योसोमला ध्यान याफ्लाला जुम्बिजुगुग्याम्से क्युइह्राङ स्योत स्योर्सि ह्यार्मुबा ।  

ह्राङ्ला पापी सेमदा गोना लाचिमा सेमतेन बुजि– ङाइ खाजिबा खाजिबा पाप लासेला मुला ? थे एघार दिङ्ला दुइरि खाजिबाइ पापला लि ज्याना लाबारि ङोसेबारि आखाम्मुबा । खाजिबा खाजिबा पापजुगुला नुररि धर्मोपदेशजुगुरि पाङ्बा थेबा मुबा, थे गुङ्ला खाजिबाइ पाप लाबा आडान्नि । थेतासि सेमरि याखारगि बोमो ह्राङ्बान रेजि । खाजिबाइ चुह्राङ्बा पापमि लाबा आरे, थेला लागि देन्बा तिङसे क्षमा ह्रिसि ङा कोन्ज्योसोमला चेगाइ दोबारि खाम्ला ! चु दुइरि कोन्ज्योसोमसे ङाफिरि तिला तामरि ताङ्ला ? ङा बाल्मिकि ऋणी ह्राङ्लासि तपस्बी खाराङ लासि दोबारि खाम्ला ? कोन्ज्योसोमला दया थेन चेगाइ याङ्बारि, देन्बा तिङसे थेतेन क्षमा ह्रिबाला लागि, याखारगि पाप लातोबा मुबा ।

थेकुनु ङ्यासे लोप्खाङग्याम दोसिमाम खाबाकेन लामा किराना छोङ्खाङरि मुबा भिडरि लासि नरिवलला याखारगि प्लेन ह्यो लाजि । ह्राङ्ला ख्योल्बा (गल्ती) ङामला बजारला टोलला याखारगि छारिछामेसे म्राङ्सि आज्याबा संकेतजुगु लासि केजि । 

थे कुनु ङ्यासे आपातेन चिसि छ्योकु लाजिन्माहेन्से ह्राङ्से लाबा पापजुगुदा डान्सि देन्बा पश्चतापसे मिरि मिख्लि प्लिङ्ना लासि, हाक्गाबा ओल्गोङसे कोन्ज्योसोमतेन मोलम लाजि, ’ङा दुष्ट थेन लम्पट हिन्ना, ङाला तिङ पापसे प्लिङ्बा मुला । हे परमपिता ङाला अपराधजुगुदा क्षमा लासि ह्राङ्ला श्रद्धा थेन भक्ति ङादा क्षमा लास्ह्युगो ।’ ङाइ अनुभव लाजि– तिनि मोलम लामा ङादा नोन आपाला च्योच्यो सेम ताङ्बा मुला । थेकुनु कोन्ज्योसोमफिरि विश्वास लासि ह्राङ्ला पाप क्षमा लापिन्बा गर्विलो सेम किन्सि म्हुक्गि ङा गम्भीर ताचिजि ।

स्ह्यो ङ्यासे मोलम लाजिन्माहेन्से ओम कान चाबा बिमा ङ्हाच्छा आपाला आज्ञासे आमा ङान्दा डोपुङ्बारि चिमुबा । ङा म्हुनाला गम्भीरताला कारण किताबला झोला ठ्वाङ्सि कुटिसि किताबला पाठजुगु डान्बाकेन मुबा । जाजा आङाला मि झोलारि छुमथान्बा नरिवलला प्लेनरि दोजि । नीरासे नरिवलला प्लेन तेजि, चु प्लेनला लागि निरा थेन ङाला गुङ्रि कल ताजि । आमा घट्ना ताबा ग्लारि दोगामा हेन्से ङ्योइजि, ‘चु नरिवलला प्लेन खाजि खानाङग्याम ?’

ह्राङ्ला अपराधला लागि ङाइ कोन्ज्योसोमतेन क्षमा ह्रिजिन्बान मुबा । थे अपराधदा परमपिता परमात्मासे तिल्मा ङ्यासेन क्षमा लाजिन्बा मुबा । या थुइसि ह्राङ्ला अपराध स्वीकार लाचिबा मुबा, आपा नोन चिसाङ कोठा ग्याम तोर खाजि ।

गम्भीर लि थेन बोमो खाबा मिसे ङाइ ह्यो लाबा अपराध थेसे ङ्यान्जि । ङाला जाजाबा ग्राम्बारि थेला ह्रेङ्बा ब्लाक्पा यासे थप्पड गि दायारि ओम थप्पड गि बायारि छेप्जि । ङाला ङ्हि नोन न्हाब्याङसे तिलाइ आथेनि तासाइ नोन थेसे ग्रेन काइरि क्रिङ्बा कारणसे ङाइ थेम्याङ्जि, ‘ए ह्यो, बदमास हिन्ना ओम टोल खिम्जेला छारिछामेजुगुदा ङोसि ब्राला, ह्यो लाला ।’ थेसे आले जाजादा सादि ग्याम ह्राङ्ला गोल्डेङ (बेत)ला काडि बाबारि कुल्जि ।

थप्पडग्याम ख्योबा (छल्न)ला लागि ङाइ ह्राङ्ला न्हाब्याङ ङ्हि नोन गाप्जि । मिग्याम मिख्लि ब्योङ्चिबा मुबा, काङ दार्चिबा मुबा ओम ङा कोन्ज्योसोमदा गुहार ह्रिचिबा मुबा– ‘हे दयाराम ! तिल्मा कादे देन्बा थेन पश्चतापपुर्ण सेमसे ङाइ ह्राङ्ला पापला लागि क्षमा ह्रिजिन्बा मुला । हे परमपिता, एसे ङाला अपराधजुगु क्षमा लाजिन्बा मुला । योना खाउ ओम ह्राङ्ला भक्तदा सोना लाउ ।’

तासाइ कोन्ज्योसोम खाबाबिमा ङ्हाच्छान आपाला धम्किसे लोङ्बासे दार्चिबा ङा, दिग्याम बाकरुङ्बा गोल्डेङला काडि बासि दोगाजि । तिक्खुरि अपराध ङ्हिला सजाय याङ्जि । ङाला दान्नाइ बु आनिनि, ङादा सार स्योन्तोङ लाथान्जि ।

रेगि क्रासि टाङ्बा मिजुगुग्याम बिलाप लाचिजि, ‘कोन्ज्योसोमसे ङादा क्षमा लाजिन्बान मुबा बिसाम आपासेजा ङादा तिल्दा तोजि ? तिला ङाला अपराध क्षमा ताजिन्बा ताम कोन्ज्योसोमसे आपादा पाङ्बारि म्लेजि व्हा कोन्ज्योसोमसे ङाला अपराध क्षमा आलाबान आरेमुबा ? खाराङ्बा पालेआरेबा तिङ्से कोन्ज्योसोमला ङोन्छाङ ह्राङ्ला अपराध स्वीकार लासि नोन क्षमा तिल्दा आतानि ? ओम, तिला कोन्ज्योसोम जेक्खे आपाला ताम ङ्यान्ना, ङाला आहिन ?’

थेहेन्से ङादा कोङ्बा विश्वास ताजि कोन्ज्योसोमसे तोगाइ बिसिन ङान्दा जाजा स्होबा हिन्ना । ङाइ मोलम लाबारि चुजि, ‘हे कोन्ज्योम, योनाना ङा ग्रेन तासि बाङ्बा दोखाम्गाइ... तिल्दाबिसाम ङादा खालाइसे तोबारि आखाम्गाइ !’

(यशपाल भारतला चर्चित रापब्रिखेन हिन्ना । चु राप थेला अभिशप्त राप पोपग्याम किन्बा हिन्ना ।)

दोःबा : यकिना अगाध