सोमच्युइङ्हा (३५) दिङ ङह्च्छाहेन्से व्हाइ व्हाइरिम (संगीत) थुमरि थुइबा  म्हेन्दोगिक काइमो हिन्ना इन्दिरा गोले (गुरुङ) । ललितपुर जोङला साविक भारदेउ गाविस–८ दान्दे कोन्ज्योसोम नाम्सापालिका–५ रि आपा जीतबहादुर गोले थेन आमा कान्छीमाया लोप्चनला कुग्याम २०२३ साल कात्तिक ३ गते केवा किन्बा इन्दिरा, काइला ग्याल्मो बिसाइ ताला । तोङजा ङ्हा (५०००) बिमा ल्हाना व्हाइरि काइ दोन्सि जिन्बा इन्दिरा, तिलाइ दिङ ङ्हाच्छाहेन्से क्यान्सर थेन पत्थरी नोइग्याम पिडित मुला । थे नोइदा क्योन्बा ताङरि ग्यागारय्हुलदोःना दोसि ल्हानान न्होर खर्च तासि जिन्बा मुला । दान्दे याम्बुरिन क्योन्बान मुला । क्योन्बारि ह्युल थेन ह्युल फिर्ग्यापग्याम्से मुदेबान ज्योज्योआले नानाआङाकादेसे ह्रो लासि चिबा मुला । थेनोन काइमो इन्दिरा गोलेतेन ह्नोला नोइला अवस्थाला थोरि तामाङ डाजाङ स्योस्योला गेडिक्खेनबुद्ध योन्जनसे लाबा ल्हेङ्मो :  

दान्दे व्हाइ व्हाइरिमरि कादेला दुइ दोन्स्युबा मुला ?

व्हाइ व्हाइरिमरि लिच्छाला दुइरि दुइ पिन्बारि खाम्बा आरे । नासि ला ३/४ ताजि । दात्ते रेकर्डिङ खाच्युबाइ गेताङकादेरि निबान आरे ।

ह्राङ्ला ल्हुइरि खाइमाहेन्से तिगा समस्या ताबा हिन्ना ? 

ङाला ल्हुइरि समस्या ताबा ल्हानान ताजि । दिङ न्हिसे गाङ्साल छ्योआछ्यो ३१ ला ताजि । निबा जेठरि न्हि दिङ छ्योबा हिन्ना । दात्तेदोःना मिडियारि क्यार ओत्ते पाङ्सि आब्रानि । ङ्हाच्छा क्यान्सर तासि दिङ गि लिच्छा नासि ९/१० रे दोना अस्पतालरि चिजि जामानोन खालाइदा, मिडियादा आपाङ्नि । चुपाल्से नोन ङाइ बिसिम आब्रानि । ह्राङ्लान कलाकार संघला ज्योज्योआले, नानाआङाजुगुसे खासि च्यागाबा दुइरिजा ताम माङग्यार दोजि ।  

ङ्हाच्छारि खास तिगा ताबा ? 

ङाच्छारि खास ङाला पाठेघररि क्यान्सर ताजिम । ङादा ओत्ते थानोन आदानि । स्हु खाबा ह्राङ्नोन आदानि । खाइमा खाइमा जाजाकार छावा खाबा ह्राङ ताबा । टु खाबा । ज्यु लेप्पा ह्राङ ङ्हाम्बा । याम्बा गिरि दाबेन सिम्बा तामुबा । ङाइजा दाबेडि ताजिम, गे दान्जिनाम म्हान्जि । ङाइ ५/६ ला ओत्ते वास्तान अलानि । लिच्छाजा म्होकेसेन, ह्रोकादेसेन क्रिङ्जि म्हाले । लिच्छाजा जक्कि न्हाङरि हानाङ हानाङ स्हुखाबा ह्राङ ङ्हाम्जि । ओर तासिजा फिजिसियन डक्टरदा हुन्जि थेसेन था आयाङनि । थेसेजा ङादा डिप्रेसन ह्राङ्बा शंका तासि तिलाइ मान पिन्मु । साता गि थे मान चाजि तिलाइनोन आदानि । दोसिन निजि । थे डक्टरसे तिरेम गाइनो जाँच लाउ नाना पाङ्जि । थेलिच्छा पाठेघरला सम्बन्धित डक्टरदा हुन्बा दुइरिजा क्यान्सर तासि तेस्रो चरनरि दोसि जिन्जिम थानोन आयाङ्जि । ला डु, दिङ गि ङ्हाच्छान जाँच लाबा हिन्साम ओते गाह्रो आतासेदा ङादा । गेनोन गे, खाइमा गेताङ, खाइमा रेकर्डिङ, खाइमा दिमला गे ताना तानान ल्होङ नोन आयाङ्नि । थेसेलामा ज्युलाजा ओते ध्यान नोन आदानि । स्हु खाबा, छावा खासिन चिबा हिन्साम था तासेला । छावान आखा । खाइमा खाइमा दस मिनेट ते ह्राङ्बा ज्युजा लेप्ला । सिम्माहेन्से चिट्चिट् टु खाला ओतेनका । गाइनो जाँच लासि अस्पतालरि पुइजि । थेरि दोसि जाँच लामाम क्यान्सर ताबा ह्राङ्बा मुला । तिरेम बाइओप्सि लातोला बिम । लाजि । थेग्याम क्यान्सर प्रमाणित ताजि । थेतासि सिफ्ट गिक जा साङ्बा (रेडिसन सेक्ने) बिबा ताबाजिम याखरगि प्रविधि थेरि बोर्सि बेनान जाँचलासि च्याजि थेनोन आदाबा रो । तिल्दा बिसाम फोरिक्यार, नेद्रिक्यार ल्हेजिम पाङ्जि । बाइओप्सिला लागिरि स्या थामाहेन्से योनान ल्हेला रो । थे ग्याम्सेजा किमो लातोबा बिसि किमोला डक्टरदतेन स्याप्ना लाजि । थे दुइरि ङाला च्याम डुङ्बा मुबा । च्याम डुङ्मा दुइरि गोर्लाङ (किड्नी) टाङ्जिम । जामाहेन्से ङ्हारे दोना ङादा एन्टिबायोटिक ख्वातोजि । थेलिच्छा गोर्नि पाइप थान्सि च्यामदा फिक्र्याप तेसि जेन किमो तिजि । १० सइकल दोना किमो लाजि । ६ सइकल दोना ठिक ठिकान मुबा । थे ग्याम्सेजा तागत च्याङ्ना ताबान निमाहेन्से काला मात्रान आछ्योबा ताबाजिम । जन्सेम सुइ लाबा दुइरिन काला च्याङ आस्याप्जि । जामाहेन्से सिनान नाजि । ल्हानान गाह्रो ताजि । किमोसे छ्युरि नोन असर तामा हेन्से थेला स्ह्यान्दोन बिकल्प म्हाइसि ब्राजि । थे दुइरि याम्बुरि जडिबुटीला मान म्हाइसि ब्राजि । लिच्छा ङाइ चाबा मान स्याप्सि चाजि । थे मान चासि ला डु लिच्छा जाँच लामा गाङ्साल नोन च्याङ्ना ताबा मुबा क्यान्सर । दोसिन नासि अस्पतालरि डुरे निसरे चिसि दिमरि खाजि । किमो आलाना अटेरिन लासि थेनोन मानदा निरन्तर चासिन चिजि ज्याबान तामुबा ।

लिच्छाजा तिगा ताबा ले ? 

स्हुला थोरि स्हेर बिमाह्राङ, क्यान्सरला थोरि ह्याङ्ला ग्रेन ग्रुङ मुला नि हो थेरि ट्युमर तासि चाबा स्हेकादे काजिम । छ्योआछ्यो ला गिकसे गाङ्साल दोःना चाबा स्हे पचब आदाना रुइबाला रुबाइबान ताजि । एक्सरे लाजि । भिडियो एक्सरे लाजि । गोर डुदोःना मि सिटि स्क्यान नोन लाजि तासाइ स्याप्नोन आस्याप्जि । थेसे ल्हानान कमजोरी ताना लाजि । कमजोर तामाहेन्से मिनोन आम्राङ, न्हाब्याङनोन आथे । अस्पतालरि निसि डुरे निसरे चिसि सलाइन युमाजेन ताङराप ताला । दिमरि खाजि थेराङबान । अस्पतालरि निबा खाबा लाना लानान ब्लिरेमला रेमरि बिशेष तोसोला सिटिस्क्यान लामा जे थे था ताजि । थे लिच्छा अप्रेसन लाजि । ट्युमरजा थासि ब्याङआम्याङ्नि थेला लागिरि लिच्छा गे्रननोन अप्रेसन लातोला पाङ्मुला । चु रेमजा बाइपास । चाबा निबा ग्यामनोन फेसि पास लाबा मुला । दान्देजा चाबा स्हे पचब तामुला । ल्हुइरि सन्चो ताबा मुला ।

ङ्हाच्छाला नोइमि मुनोन मुला ?

चु ग्रुङ्लाजा अप्रेसन लाबा दुइरि ला सोम ह्राङ्बा एन्टिबायोटिक चातोजि । थे ताबासे ङ्हाच्छाला नोइ क्यान्सरला मानजा ख्लातोजि । असर तासाम दोसिन गाह्रो ताला । कमजोरए ताजि । मानए आचानि थे लिच्छामि दोसिन ह्वात्तन ल्हेजिम । दान्दे थे जडिबुटी चाबान मुला बिसाम स्यान्दोजा क्यान्सर च्याङ्ना लाबा गोर्गि सुइ खाबा चिम तिलाइ रे ङ्हाच्छा युबा मुला । गोर्गिदा लाख गि न्होर परब ताबा चिम । थेदा लाला तिरेम युदोला पाङ्बा मुला डक्टरसे । ल्हानान च्याङ्साम ट्युमर थासि ब्याङ्बारि ताला पाङ्मुला, च्यागे । क्योन्बान मुला । तासाइ दिमरि आचिना ङाजा ब्राबान मुला । किमो युबा दुइरि नोन स्ह्यान्दाम या चुङसि मोटररि युसि बोर्तोला । ङाजाम स्कुटि क्रेसि छ्योङ्ला । ‘किमो युसि मोटरसइकल क्रेबा म्हि चुनोन हिन्ना दान्देदोना चुराङबा रेकर्ड नोन म्राङबा आरे ।’ डक्टरसे बाङ्बान पाङ्बा मुला ।

ह्राङ्ला ल्हुइरि ताबा नोइकादे योनान फन्गाइ ज्याबाम्हान्बा ।

चुराङबा दुइरि ङादा ह्रो लासि पिन्बा ह्युल स्यानह्युलरि मुबा म्होकोन ज्योज्योआले नानाआङा ह्यार्दान ङाला तिङ न्हाङ्सेन थुजेछे । न्हि दिङसे गाङ्साल दोनाम ङा याखार गिनोन छेजि माले नोइतेन । दात्तेजा ङादा म्होकोसेन ह्रो लासि आँट पिन्बा मुला । थेलाछ्यामनोन ङाला कलाकार संघला ज्योज्योआले नानाआङाकादेसे खाजिबा तोसोला ह्रो लाबा मुला ह्यार्दान ल्हानान ल्हानान थुजेछे थेन ज्याबाम्हान्बा ।

व्हाइ संगितलाइ ताम लागेले, लिच्छाला दुइरि तामाङ व्हाइ व्हाइरिमकादे ल्हानान खाबा मुला । चुदा खाराङलासि च्यास्ह्युबा मुला ?

ङ्हाच्छा बिमा ल्हानान तामाङ व्हाइ व्हाइरिमकादे  रेकर्ड ताबा मुला । काइपा काइमोकादेन ल्हानान खामुला, गुटुङडुङ मुला । खाजिबा खाजिबामि ज्याबान मुला । खाजिबा खाजिबाजा दुइ अन्सार बिमुला मोडिफाइ बाबा मुला । दुइसे ह्रिबा बिला । जाजागि याक्टक योक्टेक (बाङ्गो टिङ्गो) लासि नोन बाबा स्याप्पा मुला ।

लिच्छाला दुइरि ह्राङसे व्हाइ गोःबा ख्लाबा गातेते ताजि ? 

ला ब्लि ते तादाला ङाइ रेकर्डिङजा लाबा आरे । नामाहेन्से काइरि समस्या ताबाचिम । गेताङरि क्यार नोन निबा आरे । ह्याङ्दा कादे व्हाइ ङ्यान्बारि देबाः (सजिलो) ताला, गोबारिम देबाः आदा । ढंगलासिन व्हाइ गोबारि ल्हानान गाह्रो मुला । बाङ तोला । दिमाग नोन तोला । तिन्हाङ्गारजा जाजागि अभ्यास लाबान मुला । ल्होछाररिम ङाम ङामरि व्हाइ गोला ङाइ । खाङ्बा ला मुला थारेङमि आनि । जाजागि लेप्पा ग्लारि अफर खासाम गोला । 

चु दुइ दोना दोगामा ह्राङसे खाराङ्बा खाराङ्बा गातेते व्हाइकादे गोजि ताला ?

व्हाइकादेम् ल्हानान गोजि । नेपाली लोक, तामाङ सेलो, साकेला भाका, देउडा, सुदुरपश्चिम हेन्से पूर्वदोना चलब ताबा काइला व्हाइकादे गोजि । दात्तेजा ह्याङला सेलोन ल्हाना गोबा मुला । खाजिबाइ चल्दिजि खाजिबाइ चलआदिनि । खाजिबाइमि बजाररिन आखाना म्हाजि ताला । खाजिबाइ दात्तेदोनान म्हिला सुङरिन च्योसि गोबा नोन म्राङ्बा मुला । व्हाइ संगितरि ब्राबा बोगाल गिकसे चुङ्ङा (३५) दिङ ताजिम । ङाइ गोबा व्हाइला तथ्याङ्कजा थान्बा आरे । चुदे दुइदोना दोगामा अनुमानित पाँच हजार बिमा ल्हानान गोजि ताला म्हान्मुला ।

ल्हानान व्हाइ गोःसि जिन्बा मुला । थे न्हाङरि नोन सुङरिन च्योबा व्हाइ ल्हानान चर्चारि खाबा व्हाइकादे पाङ्तोमा ?

व्हाइमि म्होकोन ज्याबा मुला । खाम्देदोना ङाइ न्यायनोन पिन्सि गोःबारि म्हाइला । कादेम न्याय पिन्बारि आखाम्ताला होइ । क्योङरि पाङतोमा व्हाइकादे ल्हानान ज्याबा मुला । थे न्हाङरि पाङ्नोन तोमा ‘गादे ज्याबा ह्याङला दाङ्बोला ठिम एङादा ग्ला गिरि बाबाचिम, चु ए ह्याङला ल्होछारसे सेम ए ताङना लाबा चिम.....।’, ‘स्याररि केसाइ ह्याङ तामाङ न्हुपरि केसाइ ह्याङ तामाङ, रिमठिमला फ्युक्पो शान्तिला दोङ्बो ह्याङ तामाङ...।’, ‘देउराली गाङरि बुगिला म्हेन्दो सार्जिम पाङ नोन उर ताना...।’ चुराङ्बाकादे मुला ।

चुराङलासि ह्राङसे गोबा व्हाइकादे तामाङ ह्युल्बाला सुङरि च्योसि थेनिसे गोसि ब्रामा सेमरि खाराङबा ङ्हाम्बा चिम ?  

ज्याना ङ्हाम्बा मुला । ब्रिबासे ब्रिजि, संगित युबासे युजि, ङान्सेम गोसि बजाररि बाबा जेक्खेन हिन्ना । चुदा सोना लाबा, छार्ना लाबा थेन सुरक्षित थान्बा बिबाम स्हिबा थेन ङ्यान्खेनकादेन हिन्ना । चु बजाररि चल्दिबा ३०÷३५ दिङ ङ्हाच्छाला व्हाइकादे दान्दे नोन चर्चा तासि चिबा बिबा ह्रोनिकादेसे लामान हिन्ना । ह्रोनिकादेसे सेमरि जोर्सि गोसि आब्रासाम ओन्मान सिसेला चु व्हाइकादे । थेसेलामा ह्रोनिकादेला ल्हानान ग्रेन भुमिका मुला । म्होकोदान थुजेछे । 

लिच्छाला ताङरि छार पुस्ताकादेसे गोःबा व्हाइकादे खाराङ्बा स्याप्स्युबा मुला ? 

छार काइपा काइमोकादेसे ल्हानान व्हाइकादे बाबा मुला । थे व्हाइकादे ज्याबान मुला । कादे चा दुइसे ह्रिबा बिबान पोसि बाबा नोन स्याप्पा मुला । बिसाम तिलाइ व्हाइकादेजा जाजागि ग्याम थोर्बा नोन स्याप्पा मुला । चुराङलासि ग्याम थोर्मा ह्राङ्नोन पाप्ला । डाजाङरि निसि हा हु लासि गोबा व्हाइसे ह्रेच्छाकमि मनोरन्जन ताला तासाइ डाजाङग्याम फाप्मा हेन्से जिन्जि । चुदे जेसेन ह्याङ्ला व्हाइ सोआखाम । ह्याङसे ह्राङला मौलिकतादा न्होङ्ना लासि ब्रासाम ह्राङ्ला ङोसेबा नोन म्हाला ले । थेसेलामा सेमसे म्हान्सि खाराङ्बा व्हाइ गोमा ताला ? ह्याङ्ला नाम्सा दिमला खेप्पाखुयु ज्योज्योआले नानाआङासे जाजागि सेम न्हाङरि थान्बा व्हाइकादे गोजि बिसाम ह्याङला ङोसेबा सोला । थेजा गोतोजि ह्याङ्ला ज्योज्योआले नानाआङकादेसे । ङादा विश्वास मुला कि थेनिकादेसे गोल्सेसेन गोबान सही ग्लारि खाला म्हान्बा मुला ।  

ओथेबा दिङदोःना व्हाइव्हाइरिमरि ब्रासि तिगा याङ्जि थेन तिगा गुमाब लाजिह्राङ छोर्बा मुला ? 

ङाइ चुदे ह्रेङबा दुइदोना व्हाइ गोजि । ङाइ स्यान्दो गे लाबान आसेनि । जत्तुकुरि याम्बुरि खासि गलैँचा राजि । थे दुइरि नाम्सादिमरि जामेकोलासे ब्रिबा डोबारि आताबा रो । डोनोन आडोनि । थेग्याम्सेजा चु थुमरि वाङ्जि । ल्हानान म्हिकादे कलाकार थुमग्याम सोबारि, चिबारि गाह्रो बिसि पलायन ताबा मुला तासाइ ङाइजा थेराङ आलानि । निरन्तर ब्रासिन चिजि । ङा सोबान व्हाइ गोसिन हिन्ना । थेसे लामाइनोन चुपाल्से ङादा मुदेबान तामाङ थेन गैरतामाङ ओम गेन्दुनकादेसे गादे चेगाइ लाबाचिम बिबा जा था ताजि । स्हिबा, ङ्यान्खेन, ह्युल्बाला ल्हानान चेगाइ याङ्जि । गुमाबमि ल्हानान लाजि तासाइ दान्दे आपाङ्गे ।

दामोला रेरि ह्राङला व्हाइव्हाइरिमला ल्हाम खाराङबा ताला ?

दात्ते ङा नाबा मुला । ल्हुइदा क्योन्बान मुला । मान चाबान मुला । दातेन व्हाइ गोसि ब्राबा, ह्राङ्लान रिमठिम थोरि दुइपिन्बा ङाला सेम मुला । चोदे ङाला ल्हुइसे ह्रोपिन्साम चुपाल्सेला ल्होछाररिन व्हाइ गोबा सेम मुला । न्हाङ्गारला रेरि चुनोन थुमरि निरन्तर पिन्बा सेम मुला ।

लिच्छारि तिगा सुङ्ला ?

ह्युल स्यानह्युलरि स्ह्युबा म्होकोन ज्योज्योआले नानाआङासे ङादा ह्रो लास्युजि, चेगाइ लास्युजि ल्हानान ल्हानान थुजेछे फुल्ला । ङाला सेमला तामकादे तामाङ डाजाङ स्योस्योरि थान्स्युजि ह्राङ्निदा नोन थुजेछे । छ्यामरि ल्होछारला ह्यार्दन ज्याबाम्हान्बा मुला ।