क्रियासिलता : तामाङ डाजाङला नियमित लादाङसेला गेताङग्याम ङाइ रिना बम्जनदा ङोसबा हिन्ना । तामला ताङरि थेसे तामाङ ग्योइला रेडियो गेताङरि थेबा ग्राअन्सार ह्राङला रचना थेना लाबारि खाबा हिन्ना रो । थेसे थेलिच्छा रचना पाङबा नोन चार पचार दिङ ताजिन्जिम । चुनोन ताङरि सोमसोर मिनला गेन्दुन स्हेङसि नोन थे गजलला संरक्षन, सम्बद्र्धन, विकास ला लागि वाङचिमुला । छ्यामरि तामाङ डाजाङ थेन तामाङ स्रष्टा सामाजला ला दाङसेला गेताङरि बोकिन्छि ह्राङला रचना थेना लाबा थेला गेनोन ताजिन्मुला । गुनस्तरिय रचनाला कारन तामाङ स्रष्टा समाजसे आयोजना लाबा ०६६ ला ह्वाइखा प्रतियोगितारि नोन गिक्छा तासि ह्राङला प्रतिभा उन्जिन्मुला ।
भुमिका : चुह्राङ क्रियासिल छारप्रतिभा रिना बम्जनसे दाते खासु न्हाङला लानि मिनला आमाग्योइला गजल पोप तेसेला तामुला । थेतासि थे ह्राङला ४८ वटा गजलजुगु मुबा पान्डुलिपि थोसि ङाजा भुमिका ब्रिबाला लागि दोगाजि । ह्राङ आमाग्योइ आसेसाइ नोन नेपालि ग्योइकाइला प्रतिभा मिनला ग्योइकाइ लाला तिरेम स्योस्यो तेमा बिसाम गजल बिधाग्यामसे प्रभावित ताबासे गजलला सैद्धान्तिक नियमजुगु डोबाला मुला । थेनोन आधाररि ङाइ नोन आठ दश वटा दोना गजल ब्रिसि छिपा मुबा । थेनोन आधाररि सैद्धान्तिक सर्वेक्षन लासि मन्तब्य ब्रिला बिबा ताम लाजि । थेनोन अन्सार दुइ सब्द ब्रिबाकेन मुला ।
सैद्धान्तिक सर्वेक्षन : रिना बम्जनला खासुन्हाङला लानि पान्डुलिपि न्हाङरि मुबा गजलला सैद्धान्तिक सर्वेक्षन लामा थेसे गजलजुगुरि पर्याप्त रुपरि गजलधर्मिताला पालना लाबा याङजि । थेला तिलाइ नमुना दिरि थान्बाला मुला ।
१. मुतेबा गजलला स्थायि उठान लामा शेरङ्हि (मतला) तातोमुला । चुह्राङ लासि उठान लामा च्याङनारि नोन काफिया डिक्बा तातोमुला । थेह्राङमि काफियालिच्छा रदिफ नोन खाला । थेला गजलरि काफिया थेन रदिफला ज्याबा संयोजन ताबा मुला । थेदाा रिना बम्जनसे गजल ब्रिबारि ज्यानान लासि पालना लाबाला चिम–
च्यागो ! कादे दुङाल तासाइ नेजि खासुन्हाङला लाजि
जाम्बुलिङदा ह्याल लासि फेजि खासुन्हाङला लानि ।
२. मुतेबान गजलला अन्तराला ङ्हाच्छाला शेरसे उठान लाबा बिसयदा ङ्हिच्छा शेरग्याम बैठान लामा नोन काफिया थेन रदिफ (अन्त्यानुप्रास) डिक्तोबा नियम मुला । थेदा रिना बम्जनसे ह्राङला गजलजुगुरि पालना लाबाला चिम–
तिलाइ आहिन फोनाङ कान ह्रिबा सरकार एदा
ङादाइ ल्होलो सेम्याङबा छान ह्रिबा सरकार एदा ।
थेनोन सिम्बा ग्योङबारि ङादाइ खाङमुला कादेकादे
ल्हाना आहिन गोनाङ जे क्वान ह्रिबा सरकार एदा ।
३. मुतेबा गजलला अन्तराला ङ्हाच्छाला शेरसे उठान लाबा बिसयदा ङ्हिाच्छा शेरग्याम बैठान लामा नोन रदिफ ला ठिक ङ्हाच्छा काफिया नोन डिक्ना लातोबा नियम मुला । थेदा रिना बम्जनला ल्हाना ह्राङबा गजलसे पालना लाबा मुला –
म्हाबा काइरान ते खाम्ला यारि ब्रिगु चुङजि बिसाम
आसेबासे से खाम्ला यारि ब्रिगु चुङजि बिसाम ।
४. गजलला स्थायि आसेम अन्तराजुगु गिक्खेन विसयरि केन्द्रित ताबारि नोन खाम्ला, विसययन्तर ताबारि नोन खाम्ला बिबा नियम मुला । थेदा रिना बम्जनसे ल्हानाह्राङबा गजलजुगुरि पालना लाबा मुला–
दसगजाला सिमा नाङबाजुगु खबरदार
सत्य छुम्सि क्यालो पाङबाजुगु खबरदार
५. गजलरि जति नोन सेर वा आयामरि ब्रिसाइ नोन गजल ब्रिखेनला तुन्बा मिन लिच्छा वा खाजिबाइ सेररि ब्रिबा सर्वाधिकार मुला । थेदा रिना बम्जनसे तिलाइ गजलजुगुरि पालना लाबा मुला–
थेन स्हिबाला बुद्धला मि तिङ तिङरि चिबारिगा
जाम्बुलिङरि केजि ज्योज्यो दोसि खाउ म्हिला ह्युल्से ।
मुतेबारि छारप्रतिभा रिना बम्जनला गजलला बिसयबस्तुदा च्यामा थेसे नोन ह्राङला ल्हुइ भोगाइ, जामेकोलाला काइ, ल्होलो विसय क्यालो थेन प्रेमवियोगदा समेटप लाबा मुला । छ्यामरि थेसे गजलजुगुरि समसामयिक बिसयबस्तुदा नोन सरल तरिकासे थान्बा म्राङमुला–
ख्लासि खाबा नाम्सा दिमला डान्बा खाजि तिनि
साप्रा क्लाङबा केबा लिङला डान्बा खाजि तिनि ।
रा, म्हे छाबा मुबा ह्रोकादेतेन क्लाङबा मुबा
ताङसि स्यासि ब्राबा दिङला डान्बा खाजि तिनि ।
ए ङा डिक्सि ताम्सालिङ स्होतोला
मारला तामाङ दारेम तोर थोतोला ।
तामाङ गजलरि ग्ला : बि.सं. ०६१ रि सिन्धुलिला यकिना अगाधला छोन्बो नाम्सा, ०६२ रि काभ्रेला सिर्जना गोलेला दुइला ऐना, ०६८ रि काभ्रेला ईश्वर थोकरला पिङगाइ, सिन्धुलिला केआर चालिसेला वलिम्हेन्दो थेन काभ्रेला रिना बम्जनला खसुन्हाङला लानितेन गोरङ्हा गजल पोप तेजिन्बा मुला । थेरि रिना बम्जनला गजल पोपसे तामाङ ग्योइला जामेकोलाला गजल पोपरि ङ्हिच्छा ताबा सौभाग्य स्याप्बा मुला ।
चुथामान ०६७ सालरि गोले केआर चालिसे, ईश्वर थोकर थेन रिना बम्जन डिक्सि ग्योइकाइरि सोमसोर मिन पिन्छि आन्दोलनला घोसना लाबा मुबा । थे गेताङरि ङाए नोन दोमुबा । दिङगि लिच्छा ०६८ सालरि दोगामा गोले केआर चालिसे थेन ईश्वर थोकरला तामाङ ग्योइला गजल पोप वलिम्हेन्दो थेन पिङगाइ तेजिन्मुला । चुदे दुइरि बिसाम रिना बम्जनला खासुन्हाङला लानि नोन तेमुला । चुदा ल्हानान ज्याबा संयोगला रुपरि किन्मुला ।
गजल उर्दु ताबान नेपालि ग्योइकाइरि वाङबा विधाला रुपरि ङोसेमुला । नेपालिरि वाङमाहेन्से चुसे तामाङ ग्योइरि नोन ग्ला याङमुला । दाते उल्लेख्य संख्यारि तामाङ छारप्रतिभाजुगुसे चु विधादा चुङबा म्राङमुला । तासाइ चुरि ग्योकर्मिजुगु बिसाम ताङबा आम्राङमुला । तिलादाम्मान तासाइ तामाङ ग्योइरि वाङबा डोन्बो गजलबिधासे नोन स्यान्दो तिलाइ लाबारि आखाम्साइ नोन चुसे ग्योइला संरक्षन बिसाम अवस्य लासेला मुला । थेतासि गजल बिधा नोन दारे ह्याङला ताजिन्जि बिबारि खाम्ला कि ? चु बहसला बिसय तामुला ।
लिच्छारि छारप्रतिभा रिना बम्जनला ह्वाइखा, गजलजुगु तामाङ गेताङजुगुरि पाङबा थेजिन्मा हेन्से ङाइ थेदा तामाङरि जेक्खे आताना नेपालि खस ग्योइला ग्योइकाइ स्योस्योजुगुरि नोन छितोला बिमुबा । थेतासि थेसे तिलाइ दिनलिच्छा ङादा गिक्खे गजल बासि पिन्जि । थेदा ङाइ ०६६ सालरि नागार्जुन ग्योइकाइ लाला तिरेमरि छिपिन्मुबा । चु स्योस्योसे दिङनाङ छिपा उत्कृस्ट रचनाजुगुदा डेन लाबा लामुला । थेरि थेला गजल ०६६ दिङरि थे पत्रिकारि छिपा रचनाजुगुमध्ये क्योङसेबिमा उत्कृस्ट ताजि । डेन पिन्बा दिन साहित्यकार यज्ञनिधि दाहालसे थेला रचना थेन भावला ल्हानान प्रसंसा लाबान पारिजात क्योइमुबा । तेबा चु आमाग्योइला ५५ वटा गजलजुगुरि प्रयोग ताबा भाव, सिल्प, प्रतिक, बिम्ब, रस थेन कलात्मकता ल्हानान ससक्त मुला । थेतासि थेला चु पोपसे थेदा तामाङ ग्योइकाइरि स्थापित ताबारि, डेन ताबारि आसेम सोसि चिबारि अवस्यान ह्रो लासेला मुला । थुजेछे मुला रिना बम्जन आङादा ! लासो फ्याफुल्ला ।
तपाईको प्रतिक्रिया दिनुहोस