आउदिन डान्चिबा तासकन्द सहर कोर्बा सेम ओन्छुप ताबासे ङान्छे ह्राङदान ल्हानान भाग्यमानि म्हान्मुला । ङान्छे ह्राङनिदा नेपालला ग्योइकाइ ब्रिखेन थेन ह्युल्बाला ज्याबाम्हान्बा बाबा मुला । तासकन्द स्ह्युबाजुगु ओम सोभियत संघला ह्युल्बाप्रति ङानि सेमन्हाङसेन फ्याफुल्ला । 

सायद चु जाम्बुलिङरि ल्हुइला आनन्दला ह्वाइ कोबारिन मुतेबा ग्योइकाइ केबा हिन्ना । थेसे म्हिजुगुदा ताङबा पिन्ना ।

ङान्ना ल्हाम ल्हानान सुखद ताजि । समुन्द्रला सतहग्याम पच्चिस हजार फिटफिरि जुन दुइरि ङानि फ्याङचिमुबा, थेदुइरि खाराङबा साउन्दर्य ङाइ म्राङजि थेग्याम ङा ल्हानान प्रभावित मुला । ङान्ना ग्यामरि म्राङबा मुतेबा प्राकृतिक चमत्कारजुगुला बारेरि याखारगि छ्योइएन नोन ब्रिला म्हान्मु । 

ङाइ चुह्राङबा जोम्नाला ङ्हाच्छा ताम पाङबा साउभाग्य याङचिमुला जहा म्हि जातिला उत्कृस्ट क्रास्याजुगु छ्योल्बा मुला ओम साझा गेरि ह्राङला योगदान पिन्खाम्बा सम्भावना याङमा ङा ह्राङदा साउभाग्यसालि म्हान्ना । 
दिल्लिरि स्यान्दो जोम्ना ङ्योइमा तासकन्दरि थान्बा प्रस्ताब बास्ह्युबा पाल्मो जुल्फियाप्रति थुजेछे फुल्बा ङाइ अनुमति याङगाइ । चुरि ह्याङला जुन प्रकारला डोन्बोक्योङ ताजि, थेला लागि ङानि सोभियत संघप्रति आभार फुल्ला । 

ह्याङला चु जोम्नारि ल्हानान ह्युलजुगुसे बो किन्चिबा मुला ओम जोम्नाप्रति चासो दिनदाङसे ल्हेसिकेन निचिबा ङाइ अनुभव लाबा मुला । चु जोम्नासे मुतेबा ह्युलजुगु थेन ह्युल्बादा ङामरि दोना लासेला मुला । ङाइ चु जोम्नाला चुह्राङबा सुचरित्रला बिसेस सन्तोसपुर्वक उल्लेख लाबारि सेम मुला । ङाइ ह्राङनिदा खाजिबा तामरि बिस्वास ताना लाबारि सेम मुला बिसाम युद्ध बिमा सान्ति बलवति मुला ओम सान्तिला बाङजुगुसे युद्धला भयङकर बाङजुगुफिरि डाबारि नोइ खाम्सेला मुला । 

दोसि तिर्याम ह्राङनिदा ङाला ह्युलला ब्रिखेनजुगु थेन ह्युल्बाला तर्फग्याम अभिवादन फुल्ला ओम ग्योइकाइबारे प्रतिबेदन नोन तिबा अनुमति ह्रिला । मुथुर्बा ग्लिङगाङजुगुला क्रिपरि हिमालय पर्बतग्याम परिबेस्ठित सान्त थेन जेबा थुमरि मुबा नेपालसे थे सौन्दर्यला नुप्बा अनुभव लाला । जुन ज्योमोलोङमा एभरेस्टला भब्य जोहेन्से थोसि तराइला ब्लाक्पा चेदोना नोन ब्याप्त मुला । नेपाल चुह्राङबा ह्युल हिन्ना थेरि ल्होलो नोबारि मुतेबा मखलाला जलबायुजुगु याङला । मुतेबा किसिमला बनस्पति थेन जलजन्तुजुगु स्याप्ला । कोटि गि ह्रेम्कोला म्रिङकोलाजुगु चिबा लाबा सन्ताउन्न हजार बर्गमाइल क्षेत्रफलरि ल्हेबा चु ह्युल सौन्दर्यसे प्लिङबा जाजा संसार हिन्ना । 
चुरि गिक्खेन आत्मसे अनुभव लाबा गोर ङ्हि सेम ह्राङबा थेन याखारगिन दिमथेमेला मुल्मिजुगु ह्राङ आर्यजुगु थेन मङगोलजुगु, ओम थेन्ना संस्कृति थेन थेन्ना सभ्यताला सुमधुर सहअस्तित्वरि मुला । संसाररि दिनला गिक्छा स्हेर सगरमाथालान जोरि फाप्ला बिमा खाजिबाइ अत्युक्ति तासेला आरे । सान्ति थेन अहिंसाला कु गौतम बुद्धसे नेपाललान लुम्बिनि बगैचारि संसारला दर्सन याङबा मुबा । चुनोन ह्युलला जनकपुररि बिद्धान ग्ले जनकला दरबाररि ताबा लाबा बादबिबादसे उपनिसद उत्कृस्टतम दार्सनिक बिचारजुगुदा केना लाबा मुबा । नेपालि संस्कृति, नेपालला सम्पन्न कला थेन सिल्पा सप्रभाव उतररिक्यार तिब्बत थेन चिनरि, दक्षिनरिक्यार भारत थेन बर्मा, ओम चु ह्युलजुगुग्याम्से सायद एसिया थेन अफ्रिकाला स्यान्दो ह्युलजुगुरि सुताइ ल्हेबा मुबा । 
नेपालि ग्योइ नेपालला रास्ट्रग्योइ हिन्ना थेला उदगम स्रोत प्राकृत थेन संस्कृतग्याम तिबा ताला, ओम हिन्दि, बङगालि थेन गुजराति ग्योइजुगुतेन चु ग्योइला साइनो मुला । ब्रिबारि देवनागरि लिपि प्रयोग लाला । अनुकरानात्मक छिगजुगुला चु ग्योइरि ल्हानान मुला ओम लचकपना नोन चु ग्योइला बैसिस्टय हिन्ना । ल्हाना ह्राङबा छिगजुगु संस्कृत मुलला मुला । अन्दाजि तोङजा दिङ ङ्हाच्छा गिक्छा छ्योइजुगु म्राङबा मुबा । सिलालेखजुगु, सन्त ग्योइकाइ अथवा ऋसिमुनिजुगुला परम्परागत छ्योइग्याम ह्याङला ब्रिबा ग्योइकाइ तिबा मुबा । नेपालि ग्योइ तासाइ नोन तिबा दुइरि बिद्धानजुगुसे छ्योइ रचनाला लागि संस्कृतला उपयोग लाबा मुबा । संस्कृत ग्योइला युगौ पुरानो परम्परासे ह्याङला ग्योइरि ओतेबान स्वभाविक किसिमग्याम वाङजि । दातेदोना नेपालि बिद्धानजुगु संस्कृतला छ्योइजुगु ब्रिबाकेन मुला थे गुङरि सोमनाथ ग्दिेल, चुलचन्द्र गौतम, पुर्नप्रसाद ब्राह्मन थेन माधवप्रसाद देबकोटाला मिन किन्बारि खाम्ला । 

नेपालि ग्योइकाइ सन्त ग्योइकाइग्याम अर्थात रिसिमुनिजुगुला छ्योइग्याम तिबा हिन्ना । फिरि पाङबाह्राङ चु छ्योइजुगुला रचना तोङजा दिङ ङ्हाच्छा ताबा मुबा । थेलिच्छा दोबाला युग तिजि जुन दुइरि बेला संस्कृतिला साइलि थेन परम्परारि ब्रिबा कृतिजुगु म्राङजि । चुह्राङबा कृतिजुगुरि मुख्यत धार्मिक थेन उपदेसात्मक भावनाला रुङबा तामुबा । थे दुइरि ह्वाइखा ब्रिखेन भानुभक्त आचार्यला ख्याति ल्हानान ल्हेजि । नेपालि ग्योइरि अध्यात्म रामायनला थेला दोबा नोन धार्मिक प्रचारला आउदिन लोकप्रिय साधनला लिरि संसकृतिला निम्ति चुनौति स्वरुप मुबा । रामायनला दोबासे ह्युल्बातेन थेला ग्योइरि ताम लाबा प्रयास लाजि । चुला छ्यामरि थेसे आधुनिक नेपालि ग्योइला जग थान्जि । चुनोन कारनसे लामा दातेदोना नोन चु दोबा ल्हानान लोकप्रिय मुला । 

स्यान्दो ग्योइला जातुकु ह्राङनोन नेपालि ग्योइला जातुकु दुइला लागि नोन पद्यला प्राचुर्यता नोन लाक्षनिक मुला ओम गद्य ग्योइकाइ झान्डाइ मुनोन आरे बिसाइ नोन ताला । चु दुइला आउदिन प्रसिद्ध ब्रिखेन मोतिराम भट्टसे हवाइखा ब्रिखेन भानुभकतला ल्हुइ ब्रिबाला छ्याम तिलाइ काब्यकृतिजुगुला नोन रचना लाबा मुबा । चु दुइरि नेपालि ग्योइकाइला बिकासरि उर्दु थेन फारसि ग्योइजुगुसे ल्हानान ग्रेन प्रभाव लामुबा । मुख्यत आचारनिति थेन अर्ति उपदेससे युक्त बिरसिक्का थेन कृस्नचरित ह्राङबा ओन्माला अनुश्रुतिला पोपजुगु तेजि । तासाइ नोन चु ह्राङबा छ्योइजुगुरि रतिरागला बर्नन नोन ल्हानान जेक्खेरि याङला जुन थे युगला लागि लाक्षनिक मुबा । 
आधुनिक नेपालि ग्योइकाइलला प्रमुख प्रतिनिध मुस्ह्युला – लेखनाथ पौड्याल । थे आझाइ नोन ग्योइकाइ थुमरि क्रियासिल मुला, ह्याङला ग्योइकाइरि थे बिसेस ग्ला थानस्ह्युला जुन ग्लारि थेला हकए नोन मुला तिल्दाबिसाम थेसे ग्योइरि लालित्य भरप लास्ह्युजि ओम सुमधुर सुसंस्कृत साइलिरि सिर्जना लास्ह्युजि । थेला रचनारि ह्याङ परम्परागत संस्कृत थेन आधुनिक रास्ट्रिय प्रबृतिजुगुला समन्वय स्याप्ला । सान्तिला आह्वान लाबा थेला ह्वाइखाजुगु संस्कृत मात्रिक छन्दरि ब्रिबा मुला । 

आधुनिक युगला तिबारि नोन पन्डित हेमराज थेन सोमनाथ सिग्देलसे नेपालि ग्योइला स्तरिय ब्याकरन स्होबा मुबा, थेसेलामा ग्योइला लिजुगुला स्थिरतारि ग्रेन योगदान तानिजि । तिनिदोना नोन नेपालि भासासास्त्रि थेन ग्योइकाइ ब्रिखेनजुगु थेन्ना नियमित लास्ह्युबा नियमजुगुला अनुसरन लाबा लामुला । 

दिला गोरसोम ग्योइकाइ ब्रिखेनजुगुला छ्योइजुगु पास्चात्य ग्योइकाय थेन सभ्यताला प्रभाव ल्हाना जेक्खेरि दृस्टिगोचर ताला । चेमा ब्रिखेन एवं चित्रकार बालकृस्न सम सेक्सपियर थेन इब्सेनला पद्यात्मक नाटकजुगुग्याम ल्हानान नोन प्रभावित मुला । थेला चेमाजुगुला साइलि थे दुइरि प्रचलित परमपरागत संस्कृत साइलि लिब्रो बिद्रोह नोन मुबा । गहन नाटकिय सेम थेन बिचारजुगुला अभिव्यक्तिला लागि थेसे बोलचालला ग्योइला ल्होलो छिगजुगु थेन टुक्काजुगुला ल्हानान प्रयोग लास्ह्युजि ओम ह्राङलान खेप्पा ग्योइकाइ साइलिला सिर्जना लास्ह्युजि । 
ह्वाइखा ब्रिखेन लक्ष्मिप्रसाद देबकोटाला रचनारि नोन पास्चात्य प्रभाव म्राङमुला । थेसे ग्योइकाइरि साह्वाइला छन्दजुगुला प्रयोग लाबा मुबा ओम रोमान्चबादि प्रबृतिला तिबा नोन लाबा मुबा । 

सोमछा ब्यक्ति मुस्ह्युला– ह्वाइखा ब्रिखेन सिद्धिचरन श्रेस्ठ । थेला काब्यरि नोन ह्याङसे प्राकृतिक सौन्दर्यरि भावोदगार ब्यक्त लाबा रोमान्चबादि भावना याङला । 

चुनोन दुइला ह्वाइखा ब्रिखेन भवानि भिक्षुसे ग्योइकाइरि छार प्रबृति रहस्यबाद थेन ‘ब्यक्तिबादि’ तिजि । चुमाला थुमरि भिमनिधि तिवारिसे सामाजिक ल्हुइला जाजाबिमा जाजा थेन स्पस्ट चित्रन प्रस्तुत लास्ह्युजि । 

ह्राङला ग्योइकाइ क्रियाकलापला लिच्छाला स्तररि चु ब्रिखेनजुगुसे युगला आह्वानला उतर पिन्बान ह्राङला छ्योइजुगुरि बुद्धिजिबिवर्गला बिद्रोहात्मक थेन क्रान्त्किारि मनोभावला अभिव्यक्ति तिबा मुला । सामन्तबादि लिब्रो बिद्रोहलला मनोभावना थेन एक सय चार दिङ ब्यापि राना सासनला आधिपत्याला लिब्रो लक्षित क्रान्तिकारि मनोभावना युगभावनाला अनुरुप ताबा कारनसे नोन चु ब्रिखेनजुगुला लिच्छाला काब्यकृतिजुगुरि थेला प्रतिबिम्बा परप ताजि । काब्यला थुमरि थेनिकादेसे संस्कृत छन्दला बोलवालाला लिब्रो लाजि ओम लिच्छा मुतेबा किसिमला छन्दबद्धतालान लिब्रो लाजि । छार काब्यकृतिजुगुरि ह्याङ प्रयोगात्मकता, गद्यात्मकता, बौद्धिकता थेन अन्वेसनप्रति मोहला झल्को याङला । आर्थिक अन्याय थेन बिसमताला लिब्रो, सामन्ति उत्पिडन थेन पुजिबादि सोसनला लिब्रो ह्वाइखा ब्रिखेनजुगुसे काइ थिजि । काब्यरि नोन ह्राङला अधिकारपुर्तिदा ह्रिचिबा ह्युल्बाला अर्थात सङघर्स थुमरि ङ्हाच्छा ताबा ह्युल्बाला काइ ह्वोङबारि चुजि । चुह्राङ लासि काब्यसे आदर्सबादग्याम यथार्थबादला ग्यालामरि योनान गोङमा ल्हेबारि चुजि ओम ल्हाना च्याङना लिरि छार भाव थेन छार रुपला थे सुमधुर समन्वय स्याप्जि जुन गद्यकारजुगुसे याङजिन्बा मुबा । 

थेनोन दुइरिक्यार छार ब्रिखेन माधव घिमिरेसे संस्कृतला आउदिन पुरानो छन्दला पक्षरि काइ थिजि । बोलचालला सरल ग्योइरि थे स्वदेसि गाङजुगुला डान्बारि नुप्बा भावजुगुला अभिव्यक्ति लाला ओम स्वदेसि प्रकृतिला मोहकताला बर्नन लाला । थे प्रभावकारि रोमान्चबादि धाराला प्रतिनिधि हिन्ना ओम रोमान्चबादि लिब्रो थे धाराला लिब्रोरि सङघर्स लाबाकेन मुला थेप्रति ल्हानान ग्योइकाइ ब्रिखेनजुगु आकर्सित ताबा मुला । 

चुलान च्योच्योरि केदारनाथ ब्यथित ल्हानान छार प्रयोगजुगु लाबाकेन मुला बौद्धिकता थेन भाबुकतारि समन्वय बाबाकेन मुला, चुह्राङ लासि क्रान्तिकारि भावनादा अभिव्यक्त लाबाकेन मुला । थेला काब्यरि सघर्सला अनुभव प्रतिबिम्बित ताबा मुला ।

सन १९५० लिच्छा जब ह्याङसे प्रजातान्त्रिक अधिकार याङजि, रानाखलकला सासकजुगुला कोङबा यासे ङ्हाच्छारि बाङसे ङ्ह्याक्सि थान्बा ह्युल्बाला भावनाला लहर प्योबारि चुजि । तासाइ चु प्योबा लहर रानितिक थेन प्रचारग्याम लोङबा मुबा । ल्होलो धाराजुगुला प्रादुर्भाव छनर युगला द्योतक मुबा । ‘कला कलाला लागि’ बिबा सिद्धान्तग्याम यथार्थबादरिक्यार, रुपला थुमरि बन्धनग्याम मुक्तिरिक्यार, परम्पराग्याम पयोगरिक्यार थेन आत्मसन्तुस्टिग्याम अन्बेसनरिक्यार मोड नोन चु मुतेबा प्रबृतिजुगुला मुल चरित्र हिन्ना । रोमान्चबाद लिब्रो धाराला स्पस्ट गेताङ नोन मुला । प्राङबो थेन उत्पिडनजुगुप्रति ब्यापक सहानुभुतिला सेमदा प्रोत्साहित लाला । छार युगरि छार रुपजुगु, ताजा बिचारजुगु, माउलिक बिम्बजुगु थेन जेबा च्योच्योजुगुला अनुसन्धान तिबाकेन मुला । छार पुस्ताला ब्रिखेनजुगु गुङरि बजियबहादुर मल्ल, जनार्दन सम, मोहन कोइराला, टेकबहादुर नबिन, जगदिस समसेर, स्यामदास बैस्नब, कुलमनि देबकोटाला मिन किन्बारि आबस्यक मुला । 

चु दुइ न्हाङरि ल्हानान माउलिक छ्योइजुगु थेन साह्वाइजुगु तेबा मुला । चुरि ह्वाइखा ब्रिखेन माधवप्रसाद घिमिरेला बिसेस योगदान मुला । ह्वाइखा ब्रिखेन धर्मराज थापा नोन उल्लखे लातोला, थे ह्युल्बाला लागि लोकपिय ह्वाइदा रचनाकारला रुपरि प्रख्यात मुला । ब्योन ह्वाइखा ब्रिखेन लक्ष्मन लोहनि नो थेलान अनुसरन लाबाकेन मुला । चुला छ्याम चु थुमरि स्यान्दो नोन तिलाइ ब्योन ह्वाइखा ब्रिखेनजुगु गे लाबाकेन मुला । दाते साह्वाइजुगुला बिसयबस्तुरि ओपेरा सुताइ स्होबाकेन मुला । 

ह्याङला प्रतिनिध समालोचकजुगु गुङरि इस्वर बराल, रामकृस्न सर्मा, हृयचन्द्रसिंह प्रधान, कृस्नचन्द्रसिंह प्रधान, रत्नध्वज जोसि, गोबिन्द्रप्रसाद लोहनि थेन हृदयराज सर्मा ल्हालोला मिन किन्बारि खाम्ला । 

ग्योइकाइ स्योस्योजुगु थेन स्यान्दो ल्हानान प्रकासनजुगुसे नेपालि ग्योइकाइला बिकासरि ग्रेन योगदान दोना लामुला । तिबा ताङरि बनारसग्याम तेबा सुन्दरि थेन माधबि मिनला गोर ङ्हि ग्योइकाइ स्योस्योजुगुसे चु गे लाजि । थेलिच्छा याम्बुग्याम सारदा, साहित्यस्रोत, प्रगति, कबितात्मक स्योस्यो इन्द्रेनि थेन धरति प्रकासरि खाजि । चु स्योस्यो गुङरि मुतेबासे ह्राङलान किसिमग्याम ह्याङला ग्योइकाइला बिकासरि योगदान पिन्जि । खास लासि भारत थेन दार्जिलिङग्याम तेबा थेला (?) ग्योइकाइ स्योस्योला योगदानबारे बिसेस उल्लेख लाबारि जरुरि मुला । चु मेतबा स्योस्योजुगुसे निरन्तर गे लाबारि आखाम्नि । चु मेतबा स्योस्योजुगुदा सरकारला तर्फग्याम प्रोत्साहन थेन आर्थिक ह्रोला आबस्यकता मुबा । दोसि पारखाङ आरेबासे ओम ह्युलए नोन प्राङबो ताबासे लामा थे योनान सार्बा, रोबा थेन साम्सि निजि । गोल्से गोल्से सिसि दुर्सारिक्यार निबाकेन लाबा स्योस्योजुगुजा दोसि डाङडोङ रेबाए नोन म्राङबा मुबा । 

ङाइ ल्हाना दुइ किन्बा सेम आरे, थेतासि नेपालि ग्योइकाइला बिकासरि आउदिन महत्वपुर्न प्रबृतिजुगुला जेक्खे चर्चा लासेला मुला । दुखला ताम तिला मुला बिसाम, नेपालि ब्रिखेनजुगु दातेला दुइरि जेक्खे ग्योइकाइ क्रियाकलापग्याम जेक्खे ह्राङला ल्हुइ सोबाला लागि तोबा साधन पोप्बारि असमर्थ मुला । सिक्षाला ब्यापक प्रचार, रास्ट्रिय बिस्वबिद्यालयला स्हेङबा, बिकाससिल प्रजातन्त्रला अपरिहार्य माग हिन्ना ओम चु मुतेबासे ब्रिखेनजुगु ओन्छाङ छार छितिज ठ्वाङ पिन्सेला मुला । 

याम्बु थेन तिलाइ जिल्लाजुगुरि सुताइ ब्रिखेनला गेन्दुनजुगु ठ्वाङबा मुला । थे गुङरि मुतेबा बिमा ग्रेनजा याम्बुला नेपालि लेखक सङघ हिन्ना । चु मुतेबा सङघजुगुसे सरकारला तर्फग्याम बितिय ह्रो याङबा लाबा आरे । ब्रिखेनजुगुप्रति ध्यान पिन्बाम थारेङलान ताम तागाइ, ह्राङला आर्थिक कठिनाइजुगुला भुमरिरि परप ताबा मुला । ग्योइकाइ श्रमला लागि नगन्य पारिश्रमिक याङबा ताबासे ब्रिखेन ह्राङसेन ल्हुइ सोबाला लागि तोबा न्होर पोप्बारि आखाम, ग्रेन साधन ल्हागतिबा च्याङना ल्हाना गम्भिर उद्योग–ब्यबसायजुगुरि बो किन्बारि नोन असमर्थ मुला । ह्याङला ब्रिखेनजुगु फाइ युगला अबस्थारि सोचिबा मुला । तासाइ ज्याबा प्रकासक थेन प्रकासनालयजुगुला अभावसे लामा थेनिकादेला अबस्था जटिल ताबारि दोबा मुला । दार्सेकेन नेपाल एकेडेमि उत्कृस्ट ग्योइकाइ कउतिला लागि दिङदाङसे १० हजार रुपैयाला याखारगि पुरस्कार स्हेङबा मुला । ज्याबा बैग्यानिक छ्योइ थेन ग्योइकाइ रचनादा प्रोत्साहित लाबारि ५ हजार रुपैयाला मदन पुरस्कार नोन स्हेङबा मुला । देन्बान बिइ बिसाम अबस्था ल्हानान आज्याबा मुला ओम ह्याङ ब्रिखेनजुगु, सिक्षाला बिकास, ह्युल्बाला अभिरुचिला बिकास थेन ह्याङप्रति छार सम्बन्धफिरि पुर्नत निर्भर मुला, थेह्राङ नोन लासि ग्योइकाइप्रति पदाधिकारिजुगुला दृस्टिकोनरि आमुल परिबर्तनफिरि नोन निर्भर मुला । 

तन्बारि नेपालि ग्योइकाइला दोङराप चुह्राङबा मुला । तथ्यजुगुग्याम तिला सिद्ध ताला बिसाम ग्योइकाइ ब्रिखेनजुगुला स्थायि रुपरि आउदिन सङघर्समय थेन अभावग्रस्त ल्हुइ सोचितोमुला । तासाइ ङाइ फिरि पाङबाह्राङ ब्रिखेनजुगु ओन्छाङ छार छितिज ठ्वाङबा मुला, उदासिनताला युग म्हाबाकेन मुला ओम गोल्से गोल्से कला थेन ग्योइकाइला अमुल्य निधिजुगुला उचित कदरला युग तिबाकेन मुला । 

सायद चु जाम्बुलिङरि ल्हुइला आनन्दलान गाथा कोबारि नोन मुतेबा ग्योइकाइ केबा हिन्ना थेसे म्हिजुगुदा सुखानुभुति पिन्ना । म्हिसे ल्हुइला मनमोहक थेन बाङबा पुकार थेजि ओम थेला आनन्ददा युगयुगान्तरदोना सोना लासि थान्बा प्रयास लाजि । तासाइ ग्योइकाइला दोङरापला ङ्हाच्छाला रेजुगुरि कृतित्व च्याङना वा ल्हाना रुपरि आकस्मिक नियमजुगुफिरि निर्भर तामुबा । लाजुगु थेन दानबजुगुला सिर्जना लाबान रनक्षेत्रला रक्तिम बिभत्सताला चित्रन लाबान ओम थेला बिरजुगुला गाथा कोबान, म्हिजुगु ओन्छाङ लाला नियमजुगुला सहिपना पुस्टि लाबान साग्योइकाइ थेन परम्पराग्याम दोङराप थेन बिरगाथाजुगुग्याम तथ्यजुगु, किंबदन्तिजुगु थेन काल्पनिक रापजुगुग्याम नैतिक नियमजुगु ट्वाइबान एकाकि रिसिमुनिजुगुसे ल्हुइला निरिक्षन लाजि ओम कल्पनाला प्रतिकजुगुला माध्यमग्याम ल्हुइला आउदिन ब्यापक ब्याख्या प्रस्तुत लाजि, थेला ग्याप्से दार्सनिक निति लाबा तामुबा । महाभारतला ब्रिबा ब्यास थेन रामायनला ब्रिबा बाल्मिकिसे देन्बारि चुह्राङबान प्रकार ब्रिबा मुबा । 
चु ह्वाइखा ब्रिखेनजुगुला ह्राङला नायकला मिन आकिन्नान ओम ह्राङसे चित्रित लाबा घटनाजुगु घटित ताबा ग्लाला नोन सङकेत आपिन्नान ह्राङला कल्पनारि वास्तबिकताला सिर्जना लाजि । तासाइ बर्नानतित उत्कृस्टताला बोसे नोन चु छ्योइजुगु पन्डित–पुरोहितजुगुला यारि दोमाहेन्से सर्बसाधारन थेन आडोबा ह्युल्बाला उत्पिडनला छार साधन दोनिजि । पुरोहितजुगुसे काब्यदा आराध्यबस्तुरि पोजि, तासाइ आन्तरिक सारतत्वदा आगोनान थेला माङग्यार रुपतत्वदा जेक्खे किन्बा मुबा । थेसे लामा चु छ्योइजुगुला भद्दा आदर्सिकरन तानिजि । प्रकृतिरिक्यार दोबाला लागि लत थेन परम्पराला म्हासिकेन निबा असला लिब्रो ह्रेङबा थेन अथक संघर्सला आबस्यकता ताला । ङ्हाच्छारि ह्राङ ओन्माला अभिव्यन्जना मौजुद मुला, ङ्हाच्छारि ह्राङ परम्परागत प्रतिकजुगुला नोन उपयोग ताबाकेन मुला थे ल्हानान नोन बोक्टो ताजिन्बा मुला, पुरानोन ढर्राला वाक्यांसजुगुला नोन अन्धानुकरन लाबाकेन मुला । खाजिबाइ दुइ थेसे ह्याङला कल्पनादा फ्युक्पो ताना लामुबा तासाइ चुला छ्याम छ्याम थेसे ह्याङला बौद्धिक छितिजदा सागुरो थेन सिमित नोन ताना लामुबा । पुरानोन नैतिक सिक्षाला पुनराबृद्धि, धार्मिक भावना थेन आस्था ओम कामबासना चु नोन ह्रेङबा अबधिदोना ह्याङला ग्योइकाइला बास्तबिक सार मुबा । 

रुप थेन सारला तानासाहि वाइसिकेन बिद्रोहला भावना थिसि माङग्यार थोन्जि । म्हिला जागृत भावना ह्राङलान पुरातन भ्रम थेन अभ्यस्त सङकिर्नताला लिब्रो खडा ताजि । प्रतिकबादला लिब्रो सङघर्स लाबाला लागि चिन्तन थेन अभिव्यक्तिजुगु छार रुपजुगु म्हाइतोबा मुबा । चुनोन प्रक्रियाग्याम ग्योइकाइरि रोमान्चबादि धारा थोन्काजि, चुसे सफलतापुर्वक दाते अस्तित्वरि मुतेबा धाराजुगुदा आत्मसात लाजि । चु धारासे ङ्हाच्छारि पास्चात्य ग्योइकाइला गहकिलो प्रभावरि परतिसि बिकास लाजि, तासाइ चु धारा नोन दतेला ल्हुइला बास्तबिक मुल्यजुगु थेन थेला समस्याजुगुला ब्याख्या लाबारि असमर्थ मुला बिबा ताम योनान नो स्पस्ट ताजि । निरन्तर मधुकनजुगु जेक्खे सिप्सिm कल्पना दाप्बारि आखाम । चरासे ह्राङ नोन ग्योइकाइसे नोन ङ्हाच्छारि जाम्बुलिङरि नोन चारा आह्राप्ना मुरि नोना फ्याङबारि आखाम । 

ल्हुइप्रति रोमान्चबादि सम्बन्धसे पुजिबादि थेन सामन्तबादि समाजरि जेक्खे ग्ला याङला थेरि फ्युक्पो म्हिजुगु ह्वाइखा ब्रिखेनजुगुदा ऐसआरामरि क्युना लाबा थेन भ्रस्ट ताना लाबारि समर्थ ताला । तासाइ आकर्सनला मिहिन जालसे फोइदान, अभावग्रस्त थेन संघर्ससिल मिहजुगुदा सन्तुस्टि पिन्बारि आखाम । चुनोन कारन सर्बसाधारन म्हिजुगु ब्यक्तिबाद, अन्धरास्ट्रबाद, कुपमन्डुकता थेन बिद्धेसदा धनिमानि म्हिजुगुला ग्योइकाइ खेलबाड थेन मनोरन्जनला रुपरि बिचार लाला । 

दाते ह्याङए नोन प्राकृतिक सौन्दर्यला धनिमानि थेन सामन्तजुगुला उदारताला प्रसंसा लाबा खालला ल्होलो छ्योइजुगु ब्रिला । तासाइ ग्योइकाइ थुमरि नोन बिग्यान थेन जिग्यासाला भावनासे वाङजिन्बा मुला ओम अभिव्यन्जनाला टा जिर्न रुपजुगु थेन माध्यमजुगुप्रति असन्तोस नोन ब्यक्त लाबाकेन मुला । म्हिला चेतना पाबो मुला ओम थे ब्यापक नोन ताबा मुला । तासाइ सामाजिक आदतजुगु थेन रितिथितिजुगुला कसिङगारजुगुग्याम थेदा मुक्त लाबारि आझाइ नोन ल्हानान दुइ ल्हागतिसेला मुला । आझाइ नोन बर्गिय स्वार्थजुगुला बोलबाला मुनोन मुला ओम म्हिजुगुला समाजिक स्थितिसे थेफिरि ग्रेन छाप ल्हागाब लाबा मुला । 

आझाइ नोन चिन्तन थेन बिचार तिलाइ हददोना आर्थिक स्थिति, राजनितिक बाताबरन थेन सामाजिक ल्हुइपद्दतिग्याम प्रभावित ताबान मुला । ब्रिखेनसे नोन ह्राङला युगदा चुह्राङ लासिन प्रभावित लातोबा मुला जसरि युगसे ब्रिखेनला चरित्र स्हेङबारि प्रभाव लामुला । 

खाम्देदोना, ह्याङ छार ग्योइकाइ युगलला संघाररि राप्बा मुला । ह्याङ कठिनतापुर्वक याङबा प्रजातन्त्रग्याम पुर्न रुपसे सुसज्जित तासि थे युगरि वाङबाकेन मुला । ह्याङ पुरानो ताजिन्बा बिधिबिधानदा अस्विकार लाला । हङ छार रुप म्हाइला । ह्याङला ग्योइकाइला दातेला प्रबृति आदर्सबादग्याम यथार्थबादरिक्यार थेन कपोलकल्पितग्याम तथ्यरिक्यार अभिमुख मुला । 

चुह्राङबा ग्योइकाइ फेबाकेन मुला, थेसे ब्यक्तिगत थेन सामाजिक घटनाजुगुला मुल्याङकनरि उच्चस्तरिय मापदन्डला सहरा किन्ना । ब्रिखेनजुगुला बिस्वदृस्टिकोन फराकिलो ताचिबा मुला । थेनिकादेसे उपयोगिता थेन सौन्दर्यला सामन्जस्यपुर्न समन्वयरि बिसेस ध्यान पिन्बारि चुबा मुला । ब्रिखेनजुगुला सान्तिला पुकार ङ्यान्मुला । बिग्यान थेन बिबेकला काइदा तिङरि थान्मुला, बिस्वरि घटप ताबा घटनाजुगुरिक्यार ह्राङला प्रतिक्रिया ओन्ना । ल्हुइला निम्ति थेन बिनासला लिब्रो, सहआस्तित्वला निमित्त थेन सैनिकला आक्रमनला लिब्रो, रास्ट्रिय स्वाधिनताला लागि, उपनिवेसबाद थेन साम्राज्यबादला लिब्रो आधुनिक म्हि जातिला महान संघर्ससे जागरुक ह्युल्बारि सक्तिसालि समर्थन याङबारि चुबा मुला । चु दुइरि ग्योइकाइ खाजिबाइ याखारगि बर्गला सौखला बिसय दोबारि आखाम । 

दारेम चु याखारगि सक्तिसालि सामाजिक थेन रास्ट्रिय हतियार ताबा मुला । ग्योइकाइसे अन्तर्रास्ट्रिय स्थितिरि लाभदायि थेन मानवताबादि प्रभाव पारप लाचिबा मुला । संसार चु ह्राङबा छ्योइजुगुग्याम प्लिङबा मुला थेरि इस्ट अथा अनिस्टला जोडदार चर्चा लाला । दृस्टिको पोबाकेन मुला । जातिभेदभावला संकटला भावना थेन नैतिक उतरदायित्वला भावनासे ह्राङला अभिव्यक्तिला छार छार ग्यामजुगु दाङबाकेन मुला ओम ग्योइकाइरि वाङबाकेन मुला । ल्हाना उच्चस्तरिय मापदन्डजुगु, छार बिम्बजुगु थेन ताजा रुपजुगु म्हाइबाकेन मुला, छार छार प्रयोगजुगु ताबाकेन मुला । नेपालला जागृत ब्यापक ताजिबा मुला ओम एसियाला छारजागरनला लहररि नेपालला कला थेन ग्योइकाइसे नोन आधुनिक युगरि वाङबाकेन मुला । 

धर्यला भावना ल्हेबाकेन मुला ओम चुला छ्याम छ्याम धर्मान्धता सङकिर्न रास्ट्रबाद थेन सामाजिक बन्देजजुगुला लिब्रो अधर्यला भावना नोन कोङसिकेन निबाकेन मुला । आधुनिक ब्रिखेनसे ह्राङदा बिस्वला याखारगि छोन्बो थेन सबल अङगला रुपरि अनुभव लाबाकेन मुला । संसार च्युप्सिकेन निबा मुला ओम याखारगि साझा दिमरि परिनत ताबाकेन मुला । ब्रिखेनसे नोन ब्यापक अन्तर्रास्ट्रिय जगत्मा, छार संसाररि थेसे बो किन्तोबा मुला बिबा ताम गोसिकेन निबा मुला । थे संसार मानवताबाद थेन पारस्परिक समझदारिताला सिद्धान्तजुगुरि आधारित तासेला मुला । ब्यस्टिरि समस्टिला म्हाइबा, म्हि जातितेन निरन्तर सम्पर्क ल्हेना लासिकने बोर्बा प्रयास थेन स्थानियताला त्रिपास्र्वरि बिस्वब्रह्मान्डलान भावनाला बोध लाबा इच्छा चुलान परिनति हिन्ना । 

नेपालि ग्योइकाइसे छार प्रजातान्त्रिक भावनाला बिकासरि योगदान ताना लामुला । थेसे जहानिया राना सासन थेन सामन्तबादला लिब्रो संघर्स तिबा मुला । चु संघर्सपुर्न डाबा मुला । दातेला दुइरि नेपालि ग्योइकाइसे म्हिला अधिकारला उतरोतर बिस्तारला लागि, म्हिला मुल्यजुगुला मान्यताला लागि काइ थिचिबा मुला । थेला बिद्रोहि थेन क्रान्तिकारि काइसे युगानुयुगला जडता थेन रुढिबुढिला लिब्रो, युगौ पुरानो परिस्थितिला लिब्रो, जातपात थेन धर्मला भेदभावला लिब्रो, सामाजिक अन्याय थे असमाजक असमानताला लिब्रो संघर्सला लागि आह्वान लाला । ब्रिखेनसे अन्यायला लिब्रो संघर्स लाला ओम लाखौ लाख उत्पिडित म्हिजुगुप्रति सहानुभुति सोना लाला, थेला हितजुगुप्रति सातान बेवास्ता लासि खाबा मुबा । 

रानासहिला लिब्रो क्रान्तिकारि नाराजुगु थेन प्रचारजुगुसे तिक्खुरिन मुतेबा ह्युल्बाला चेतना जागृत लाबा मुबा ओम चु जहानिया सासन स्योइबारि योगदान तानिमुबा । दारे ह्युल्बाला ध्यान ल्हाना एच्चस्तरिय मुल्यजुगुरिक्यार थेन ल्हाना ब्यापक क्षितिजरिक्यार आकर्सित लाबाला लागि ब्रिखेनसे ल्हाना फलदायि ढङगग्याम गे लातोबा मुला । थेला ङ्हाच्छा ल्हानान उतरदायिपुर्न थेन ल्हानान कठिन कार्यभार मुला जुन थेसे ल्हुइला कठोर अबस्थाजुगुरि ह्राङसे नातोबा मुला । ब्रिखेनसे ह्राङला गेला पारिश्रमिक ल्हानान च्याङना याङला । तासाइ यदि थे सच्चा ब्रिखेन हिन्ना बिसाम थेसे ह्राङला गेदा ख्लाला आदे । थेसे ह्युल्बातेन घुलमिल तातोला, ह्युल्बाग्याम लोप्तोला, मुतेबा म्हि जातिला ल्हुइबोधला लागि थेन मुतेबा दातेला समस्याजुगु थेन घटनाजुगुला अनुबोधनला लागि ह्युल्बाला आत्मा ट्वाइतोला । 

रानाखलकला सासन दुइरि ब्रिखेनसे आसा थान्बारि खाम्बा मुतेबा बिमा ग्रेन ताम तिलाइ मुबा बिसाम थे मुबा बहुमुल्य ल्हुइला बाङदा ग्योइकाइरि पोबा । तिनिला ब्रिखेनसे चुह्राङबा उदासिनता थेन उत्पिडनला अनुभव लातोसेला आरे तासाइ छार सामाजिक अबस्थारि थेसे आझाइ नोन समाजरि ह्राङला स्थितिला लागि थेन ह्युल्बाला तर्फग्याम डेनला लागि संघर्स लातोसेला मुला । ब्रिखेनला स्वतन्त्रता ब्रिखेन चिबा समाजलान सामाजिक थेन आर्थिक नियमजुगुफिरि निर्भर तासेला ताबासे लामा ह्याङसे ङारि खाबा लिउला सामाजिक, आर्थिक प्रनालिरि पोबा थेन दृस्टिकोन पोबारि ग्रेन आसा थान्बा मुला । 

दातेला दुइरि ह्याङसे नेपालरि ग्योइकाइ थुमरि निस्चित फल याङबाकेन मुला । तासाइ चुला छ्याम छ्याम ह्याङसे छार प्रभावजुगु थेन छार प्रयासजुगु स्याप्बा मुला । छारजागरनसे ह्याङदा ह्युल्बाला सेमदोना दोबारि खाम्बा ग्यालाम म्हाइबारि सम्भावना पिन्बा मुला, छ्यामरि ल्होलो, नबिनता थेन यथार्थता नोन पिन्बा मुला जुन उत्कृस्ट गुनजुगु हिन्ना । तासाइ ब्यापक अन्तर्रास्ट्रिय ग्योइकाइ थुमतेन ह्याङला सम्पर्क आरे, छ्यामरि चुह्राङबा सम्पर्क स्थापित लाबारि सहायक ताबा ग्योइकाइ दोबाजुगुला नोन ह्याङतेन अभाव मुला । स्यान्दो ह्युलजुगुरि म्राङबा थेन बिकसित ताबा छार प्रबृति थेन छार बिम्बजुगुला छाप ह्याङला ग्योइकाइरि परप ताबा बिमा ङ्हाच्छा ल्हानान दुइ वाइजिन्सेला मुला । ह्याङसे तिला आसा थान्न बिसाम नेपालला छार त्रिभुवन बिस्वबिद्यालय, रोयल नेपाल एकेडेमि चुह्राङबान गेन्दुनजुगुसे चु अभावला पुर्तिरि योगदान लासेला मुला, ह्याङला ह्युलरि नोन डाङडोङ रेसि छिमेकि ह्युलजुगुला पारस्परिक सम्बन्धला बिस्वासिलो ग्यामग्याम एसियालि जागृतिला भावना ल्हेसिकेन निसेला मुला ओम बन्धुत्वपुर्न संस्कृतिजुगुला आपसि सम्पन्नतारि ह्रो तासेला मुला । ह्याङसे तिला आसा थान्मुला बिसाम नेपालि ग्योइकाइला लागि नोन तासकन्द जोम्ना आउदिन उपयोगि सिद्ध तासेला मुला तिल्दाबिसाम नेपालसे नोन ल्हानान स्हे पिन्बारि खाम्ला ओम ल्हानान स्हे ग्रहन लाबारि नोन खाम्ला । 

लिच्छारि ग्लिङला गुङरि केबा ह्याङला ग्योइकाइ खाइयमाइ नोन याखारगि गाङला जोजुगुसे कोल्ना लासि थान्सेला आरे । ह्याङला ग्योइकाइ नोन याखारगि प्रवाहरि जोम्सि एसिया थेन अफ्रिकादा परिवेस्ठित लाबा ग्योइकाइला असिम महासागररि छ्योल्बारि दोसेला मुला । चु महासागरग्याम सिन्चित थे ग्योइकाइ ङ्हाच्छा बिमा अझ ल्हाना जेबा थेन फ्युक्पो दोसि जलबिन्दुला रुपरि दोसिन ह्याङला गाङजुगुरि ताइसेला मुला । 
गिसेम गिदा ज्याना लासि गोबारि, गिसेम गिग्याम ज्याना लासि ङोसेबारि नोन ह्याङ चुरि पोप्बा मुला । चुरि दोगाबा मुतेबा ह्युलसे स्यान्दोदा ल्हानान स्हे पिन्बारि खाम्ला । चुरि तिङ तिङला मिलन ताचिबा मुला ओम मुतेबा म्हिजुगुला आत्मा प्रतिध्वनि ह्वोङचिमुबा । ह्याङ समुन्द्रला छालह्राङ तोरतोर थिबाकेन मुला ओम ह्राङला काइ तोर ताना लाबाकेन मुला । ह्याङ ह्राङला सन्ततिदा ह्राङला साझा सन्देस पुइबाकेन मुला ।

(सन १९५८ ला अक्टुबररि थेदुइला सोभियत गणराज्य उज्बेकिस्तानला राजधानि तासकन्दरि ताबा अफ्रो–एसियालि ब्रिखेन जोम्नारि महकवि महाकवि देवकोटासे थान्बा अंग्रेजि ल्हेङमोला )

दोःबा : यकिना अगाध