निरंकुश राजतन्त्रता ब्याङ्बारि बेलायती ह्युल्बासे रेमरेम आन्दोलन लाबला मुबा । बेलायती ह्युल्बातेन छ्याम क्रामवेलला पक्षरि राप्पा सेनासे प्रतिक्रान्तिकारी सेनाता ब्रेना लासि लिच्छा ग्ले चाल्र्स प्रथमता चुङ्सि राजद्रोहला मुद्दा ल्हागाब लाबा मुबा । सन् १६४९ जनवरी ३० रेकुनु प्रतिक्रियावादी ग्ले चाल्र्सला थोबो थासि मृत्युदण्ड पिन्छि लिच्छा बेलायतरि गणतन्त्रला घोषणा ताबाला मुबा । गणतान्त्रिक सरकारला नेतृत्व क्रामवेलसे लाजि । तासाइ, क्रामवेलला शासनला दुइरि नोन ह्युल्बासे शान्ति थेन ह्राङ्बाङ्ला महसुस लाबारि  आहाम्नि । राजतन्त्र थेन गणतन्त्ररि ह्युल्बासे फेबा आछोर्बा दुइरि प्रतिक्रियावादीकादेसे गणतन्त्रला लिब्रोरि क्लाङ्जि । थेला परिणाम बेलायतरि सन् १६६० रि राजतन्त्र दोसि खाजि । चाल्र्स द्वितीय ग्ले दोजि ।

फ्रान्सरि नोन सन् १९९२ अगस्ट १० रि ग्ले लुई सोह्रौता चुङ्सि डुङ्सिमाम गणतन्त्रला घोषणा लामुबा । सन् १७९२ सेप्टेम्बर २२ रि राष्ट्रिय कन्भेन्सनग्याम्से विधिवत लिरि फ्रान्सरि राजतन्त्र नुप्बा घोषणा लाजि । सन् १७९३ जनवरी २१ ला रेरि फ्रान्सला ग्ले लुई सोह्रौता गिलेटिन मेसिनसे थासि ल्हुइ सजाय पिन्जि । तासाइ सन् १८०४ रि नेपोलियन बोनापार्टता फ्रान्सेली ह्युल्बासे सम्राटला लिरि किन्जि । सन् १८१४ रि नेपोलियनला नोन पतन ताजि । सन् १८१४ अप्रिल २१ रि लुई सोह्रौला आले लुई अठारौं ग्ले दोजि । थेराङ्बान सन् १८२४ रि चाल्र्स दसौं ग्ले दोजि बिसाम १८३० रि लुई फिलिप ग्ले दोजि । सन् १८४८ ला क्रान्तिसे फ्रान्सरि दोसि गणतन्त्रला घोषणा लाजि । थेनोन दिङरि थुम्बा राष्ट्रपतिला निर्वाचनरि नेपोलियन बोनापार्टला भतिजो नेपोलियन तृतीयसे ५४ लाख मत याङ्सि राष्ट्रपति दोजि । तासाइ, थेसे ह्राङ्दा सम्राट घोषणा लासि १८७० दोना फ्रान्सरि शासन लाजि । सन् १८७० लिच्छा फ्रान्सरि दोसि गणतन्त्र स्हेङ्माहेन्से थेला शासन नुप्जि ।

माओत्सेतुङला नेतृत्वरि चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीसे सन् १९४९ रि चीनरि जनवादी क्रान्ति लाजि । क्रान्ति लिच्छा जनवादी गणतन्त्र चीनला सरकारसे तिब्बतरि ग्याप्पा दोप्दाकादेला सामन्ती शासन जिन्ना लासि प्रजातान्त्रिक सुधार तिजि । सन् १९५१ रि माओत्सेतुङसे चिनियाँ ह्युल्बाला लागिरि गोर्की युगान्तकारी सुधारला गेताङ बाजि । थ दुइरि ३२ लाख जनसंख्या मुबा तिब्बतरि २० लाख मिम ग्याप्पाकादेतेन मुबा । चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीसे बाबा सुधारला कारणसे थे क्योङ्नोन ग्याप्पाकादे मुक्त ताजि बिसाम थेनिकादे तिब्बतला देन्बाला दोप्दान दोजि । धर्मला मिनरि शासन लाचिबा दलाई लामा थेन थेला आसेपासेला अत्याचार जिन्जि । तासाइ, दलाई लामा कुटुसि आचिनि । सन् १९५९ रि दलाई लामा थेन थेला ह्रोकादेसे तिब्बतला क्रान्तिकारी डिछ्या स्योइसि धर्मला बाङरि खेबाः सामन्ती डिछ्या दोसि बाबारि अमेरिकी साम्राज्यवाद थेन भारतीय विस्तारवादतेन छ्याम साँठगाँठ लाजि । क्रान्ति लिच्छाला प्रजातान्त्रिक सुधारग्याम लोङ्बा सामन्ती जमिनदार थेन प्रतिक्रियावादी धार्मिक नेताकादेसे अमेरिकी गुप्तचर गेन्दुन (सीआइए) थेन भारतला ह्रोरि गोर्कि सशस्त्र विद्रोह लाजि । जनवादी गणतन्त्र चीनला सरकारसे थे विद्रोहता दुल्बारि सफल ताजि । विद्रोह सफल आतामा हिन्दे दलाई लामा भारतरि ह्यार्जि । भारतरि चिसि थेसे तिब्बतथोरि विध्वंस ल्हागाब लाबा बाङ लाचिबा मुला ।

सन् २००८ (२०६४ चैत १ गते) मार्चला दोस्रो हप्ता दलाई लामाला ख्यारख्युरलाकादेसे ल्हासा शहररि हुलदङ्गा लाजि । थेनिकादेसे तिब्बतला २०० बिमा ल्हाना ग्लारि २१४ दिम थेन छोङ्खाङकादे आन्हेम ५६ सवारी साधनकादे मे दिसि ध्वस्त लाजि । गोर्कि म्हिदा पेट्रोल स्वासि छोम्बोन मे दिसि सेजि । प्रदर्शनरी च्याङ्नारि १८ म्हे डोङ्जि । थे घटना ताना लाबारि भारतला छार दिल्लीरि तिब्बत ग्याम्से ह्यार्बा शरणार्थीकादेता ह्रुप्सि तिब्बतला ह्रोकादे (ाचष्भलमक या तष्दभत) मिनला संगठन स्होसि थेला जोम्ना ताबा खुलासा ताजि । भारतरि स्होबा थे संगठनसे जनवरीरि जारी लाबा निर्देशन आन्सार तिब्बतरि हुलदङ्गा ताबाला मुबा । थेन दुइरि भारतला लागिरि अमेरिकी राजदूत डेबिट मलफोर्डसे दलाई लामाता भारतला धर्मशालारि ह्रुप ताबा नोन खुलासा ताजि । साम्राज्यवादी अमेरिका थेन भारतीय विस्तारवादसे तिब्बतला प्रतिक्रियावादी दलाई लामाता ह्रो लाजि । चुराङ्लासि फिरग्याप ह्युल्बा प्रतिक्रियावादीकादेला ह्रोरि दलाई लामा चीनला तिब्बतरि ह्राङ्ला खेबाः स्वर्ग दोसि बाबारि क्रियाशील मुला । नेपालरि नोन शोषक, सामन्त, ह्युल–स्यानह्युल, प्रतिक्रियावादीकादे डिक्सि ग्लेला शासन बाबा बाङ लाबाकेन मुला । चैत १५ गते याम्बुरि ग्ले पक्षधरकादेसे लाबा हुलदङ्गा थेन लुटपाट थेलान ताङ हिन्ना । थेबिमा ङ्हाच्छा फागुन २५ गते थेनिकादेसे याम्बुरि भाजपाला चोहो योगी आदित्यनाथला फोटो पुइसि प्रदर्शन लाबला मुबा । चुसेनोन नेपालरि ताबा प्रतिक्रियावादी प्रदर्शनकादे फिरग्याप ह्युल्बाला उक्साहटरि ताजिबा गोबरी गाह्रो आता ।

क्योङ नेपाली ह्युल्ब सरकाररि निबा शासककादे ग्याम्से नोन वाक्क मुला । नेपाली ह्युल्बासे ग्युइसेर, ल्हुइथाङ निशुल्क तागाइ ओसेम ह्युलरिन गे लाम्याङ्गाइ बिबा सेम थोबा मुला ।  न्होर च्योच्यो आरेबा थेन शोषणरि आधारित डिछ्याता नुप्ना लाबा सेम थोबा मुला । थेलान लागिरि ह्युल्बा सडकरि हाबा हिन्ना । तासाइ, ह्युल्बाला सेमथोरि क्लाङ्सि प्रतिक्रियावादीकादेसे चलखेल लाबाकेन मुला । भ्रष्टाचाररि प्लुम निबा पुँजीवादी गणतान्त्रिक डिछ्याला विकल्प ग्लेतन्त्र ताआखाम । ह्युल्बासे सेम लाबा डिछ्या गेनाम ह्युल्बला प्रजातन्त्र समाजवादी गणतन्त्ररि जेक्खेन याङ्सेला ताबसे नेपाली ह्युल्बासे सेबा–गोबारि जरुरी मुला ।

काभ्रे ।