ह्याङ तामाङला ङ्हाज्याङ प्रिबा सोनाम ल्होछार हिन्ना । सरकार पक्षसे चुनोन ल्होछार सुताइ तेन्बारि आपिन्बा ओम ह्याङ्ला याङ्ताम दुइ दुइरि ब्यान्बारि म्हाइबा लामुला । तामाङकादेसे याङ्ताम ह्रिसि दुइ दुइरि सडक आन्दोलन लातोबा बाध्यता ताना लाटिबा मुला । हिन्बाम ह्युल ठिमला धारा (१८) ला उपधारा (१) रि मुतेबा ह्युल्बा कानुनला लिरि च्योच्यो बिसि ब्रिबाला मुला । कानुनला याङ्ताम ग्याम खालाइ ह्युल्बा लेबाफेबा आता बिसि ब्रिबा मुला । उपधारा (३) रिजा ह्युलला ह्युल्बाकादे गुङरि मुबा धर्म, वर्ण, जात जाति, लिङ्ग, आर्थिक दुइ, ह्राङ्ह्राङला ग्योइ थेन टिबा ग्लारि लेबाफेबा आता बिसि ब्रिबाला मुला । तासाइ ह्युलला गोबोनकादेसे चु ह्युल ठिमदा नाङ्सि ह्याङ तामाङला सोनाम ल्होछारला छ्याम स्यान्दो आदिबासि जनजातिकादेला प्रिबाकादेदा बेवास्ता लाबा मुला ।

ह्युलला गोबोनकादेसे मुतेबा दिङला म्हेनिङरि ४/५ रे, तिहाररि नोन ३/४ रे बिदा पिन्मुला बिसाम ह्याङ तामाङला ल्होछाररिजा सरकारसे गिक रे सुत्ताइ बिदा पिन्बारि गाह्रो म्हान्मुला । थे गिक रेला ल्होछार नोन टुँडिखेलरि सिमित मुला । चु ह्राङ्बा ह्युलला लेबाफेबा गे म्राङ्माम सरकारला कुर्सिरि टिबा शासककादेदा ङाला गिक ङ्योइबा मुला– तिका म्हेनिङ, तिहार नोन गिक/गिक रे टुँडिखेलरि तेन्गो बिसि चु शासककादेसे पाङ्खाम्ला ? आखाम्साम चु लेबाफेबा गे नोन ख्लातोला । शासककादेसे ह्याङ तामाङ थेन आदिबासि जनजातिकादेदा विदा सुताइ पिन्मु व्हा आपिन्मु बिसि गोबोनकादेला गेखाङरि गिक रे हिन्साइ सार्बजनिक बिदा लापिन्गो पाङ्सि ब्रातोबा दुइ मुला । खालाइ गिक जात व्हा धर्मला प्रिबारि गोबोनकादेसे ङ्हाच्छान बिदाला लागिरि निर्णय लाजिन्बा तामुला बिसाम ह्याङ तामाङला प्रिबा बिसि ङोसेबा सोनाम ल्होछाररि सार्वजानिक बिदाला लागिरि दान्ते बिमा ङ्हाछा ल्हानान आन्दोलन लाबाला मुला । थे आन्दोलन लाबासे क्यार दान्ते लिच्छाला दिङकादेरिजा सरकारसे गिक रे बिदा पिन्बारि चुजि । थे नोन टुँडिखेलरि जेक्खेन सिमित लातोला बिबा ह्राङ्बा तरिकासे बिदा पिन्जि ।  

चु ह्राङ्बा लेबाफेबा सरकारला गेरि ह्याङ तामाङलान गोबोनकादे खाजिबा खाजिबा पार्टी ग्याम लोन्पो दोसि निवा मुला हिन्ना थेनिकादे नोन जिम्मेवार तादोला । तिल्दा बिसाम ह्याङ तामाङला ह्रिबा याङ्ताम आयाङ्दे दोना प्रतिपक्षरि टिसि शासककादेदा ख्रिङ्बा थेन बाङ्बा लातोबा ग्लारि लोन्पो दोनिसि लेबाफेबारि सेबाखाम्बा शासककादेदा ह्रो लानिबा हिन्ना । चु दान्तेला ठिम बिवा पुँजीवादी ठिम हिन्ना । चु ठिमरि ल्हाना बिमा ल्हाना भ्रष्टाचार ताला ओम खालाइ याखरगि जात व्हा धर्मदा जक्खेन तोरदोना लाबा गे ताला । होराङ तासि दान्ते दोना खाला खाला तामाङ लोन्पो दोजि थेनोन ह्याङ तामाङला छ्याम आदिबासि जनजाति थोरि राज्यसे लाबा अन्याय, अत्याचार, लेबाफेबा गेला जिम्मेवार मुला । सरकारला कुर्सिरि टिबा शासककादेसे भ्रष्टाचार लाबा कारणसे ह्याङ ह्युल्बादा काते स्हु (दुःख) ताटिबा मुला । फिरग्याप म्हिला ह्युलरि स्हु लाटिबा ज्योज्योआले, नानाआङा ल्हानान मुला । दिमररि जाजाकोला क्राना क्राना फिरग्याप म्हिला ह्युलरि मिख्लि फ्याबान गे लाटिबा नाना आङाकादेला स्हु क्योङ्सेन म्राङटिबा मुला । चु मुतेबा सरकारला कुर्सिरि टिबा शासककादे थेन थेन्दा ह्रो लाबा तामाङ गोबोन, लोन्पोला कारण हिन्ना ।

चोदे देन्बान संविधानला धारा १८ ला उपधारा १ आन्सार ह्याङ तामाङसे गो हाम्साम ह्युलरि समाजवादी गणतन्त्र बातोला । चु समाजवादी गणतन्त्र ठिम न्हाङरि जेक्खेन मुतेबा जात वर्ण, ग्योइला च्योच्यो याङ्ताम ताबारि खाम्ला । समाजवादी गणतन्त्रला नेतृत्व नेपाल मजदुर किसान पार्टी (नेमकिपा) से लाटिवा मुला । हिन्बाम नेमकिपा खालाइ जात, धर्म गिक्ला जेक्खे पार्टी आहिन मुतेबा गे दोइ लासि स्ह्यो ङ्यासेला छाक टाराब लाटिबा ह्युल्बाला पार्टी हिन्ना । ल्होछारला रे कुनो ल्हना बिमा ल्हाना तामाङकादे टुँडिखेलरि ओम ह्राङ ह्राङला ग्लारि ल्होछार तेन्बान स्याबा, ह्वाइ गोबा लामुला बिसाम खालाइ खालाइ तामाङ ज्योज्योआले, नानाआङाजुगु गे दोइरि बोल्सि ब्रातोबा बाध्यता मुला । चु स्हुला दुइ खाना लाबा सिंहदरबाररि टिसि हलीमुहाली लाबा शासककादेसे हिन्ना । पुँजीवादी ठिमरि फ्युक्पोकादे झान फ्युक्पो दोला, प्राङ्बोजा झान प्राङ्बोन तासि निला । होराङ्तासि समाजवादी गणतन्त्र ठिमसे जेक्खेन ह्याङ तामाङला छ्याम मुतेबा जात, वर्ण, धर्म, ग्योइ, ह्राङ टिबा ग्लाला प्रतिनिधित्व लाबारि खम्ला बिसि चु पार्टी स्हेङ्बा हिन्छेन थे सिद्धान्त थोबाला टिम । ह्युल ठिम बिमा फिरि खालाइ ताबारि आखाम ।

तासाइ नेपालरि सरकार ह्युल ठिम बिमा फिरि टिबा म्हाइबान मुला । ह्युलला रिमठिम लिब्रो याखरगि जात जाति ग्योइ थेन खिम्सादा कुरि किन्सि स्यान्दोदा ङ्छिा ग्लाला ह्युल्बा ह्राङ्बा व्यवहार लाटिबा मुला । चुह्राङ्बा राज्यला व्यवहारसे संविधानला धारा ४ रि ब्रिबा आन्सार नेपाल धर्मनिरपेक्ष, समावेशी, लोकतन्त्रात्मक समाजवाद उन्मुख थेन संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक ह्युल हिन्ना बिबारि आडिग । होराङ तासि नेमकिपाला चोहो, गोबोनकादेसे सरकारला कुर्सिरि टिबा शासककादेदा बाङ्बा ख्रिङबा लाटिबा मुला । समाजवादी ठिम आन्सार लोप्खाङरि ओस्सोन डोम्याङतोबा थेन नामा मानखाङरि ओस्सोन उपचारला डिछ्या राज्यसे लातोला । गे दोइ आयाङ्ना फिरग्याप ह्युलरि ब्राबा छारिब्योनकादेदा ह्याङ्लान ह्युलरि गे दोइला बन्दोबस्त लाखाम्तोला । नेमकिपाला गोबोनकासे चु याङ्ताम ह्रिचिमुला ।

दातेला सरकार ह्याङ तामाङ थेन आदिबासी जनजातिकादेदा झट्टारो छेक्बान याङ्ताम ग्याम काबारि म्हाइटिबा मुला । होराङ तासि सरकारला कुर्सिरि टिबा पुँजीवादी शासककादेदा दोसि ङाला ङ्योइबा मुला– तिका सोनाम ल्होछार तामाङला जेक्खेन हिन्ना ? आदिबासि जनजातिकादेला प्रिबा थेन्ना जेक्खे हिन्ना ? कि म्हेनिङ, तिहार थेन शिवरात्रि तेन्बा ह्युल्बा जेक्खे चु ह्युल्ला ह्युल्बा हिन्ना ? चु ङ्योइबा २५ लाख बिमा ल्हाना तामाङ थेन आदिबासि जनजातिकादेला हिन्ना तासाइ सरकारला कुर्सिरि टिबा शासककादेसे न्हावेङरि छ्युकु युटिबा मुला ।

भारत ग्याम बाबा पात्रो (बि. सं.) दा राष्ट्रिय तेन्बा पिन्बारि ताबा तासाइ नेपाल ग्योइ, नेपाल सम्वत् थेन ह्याङ तामाङला चि मञ्जुश्री सम्वतदाजा तिल्दा राष्ट्रिय तेन्बा पिन्बारि आडिक्बा ? तिका तामाङकादे चु ह्युलला ह्युल्बा आहिन ? बाग्मती प्रदेश सरकारसे तामाङ ग्योइ थेन बाइ ग्योइदा सरकारी गेरि चलाइतिम्याङ्बा याङ्ताम बासाइनोन व्यवहाररि लागु लाबा आरे । चु याङ्ताम ह्रिबा तामाङ ह्युल्बाला मिरि छारो युबा गे जेक्खे हिन्ना । नेमकिपाला चोहो नारायणमान बिजुक्छेंसे सुङ्बा मुला, ‘प्रजातन्त्रला फुइबादा चम्चानाङ क्युइसे बहुमत ह्युल्बाला फुइबा म्हाना लाआखाम ।’ हिन्बान, ह्याङ तामाङला छ्याम आदिवासि जनजातिकादेदा राज्यासे लाटिबा लेबाफेबा गे नोन बागमती प्रदेश सरकारसे पिन्बा याङतामसे जेक्खे आछ्यो । चुमि ह्याङ तामाङ थेन बाइदा चम्चा नाङ क्युइ ह्राङ्बा हिन्ना । चु याङ्ताम गिसे बहुमत तामाङ ह्युल्बाला फुइबा म्हाना लाआखाम ।

आदिवासि जनजातिला मत ग्याम शासन सत्तारि टिबा ओम ज्याबा आश्वासन जुसि डामाहेन्से कुटिसि चिबा गोबोनकादे ह्राङ्ला दायित्वग्याम क्यार ल्हेबाकेन मुला । चु बिबाम आउदिन गैरजिम्मेवारीपूर्ण ताम हिन्ना । चु ह्युलला विकास लाबारि स्ह्यान्दो जातसे तेबान योगदान तामाङकादेला मुला । तामाङकादेसे माघ शुक्लापक्ष, प्रतिपदला रे कुनो सोनम ल्होछारला राष्ट्रिय बिदा ह्रिबा हिन्ना । तिल्दा विसाम तामाङ ज्योज्यो आले, नाना आङाकादे गिक प्रदेश ग्याम स्यान्दो प्रदेशरि ब्रासि ह्राङ्ला ङेवाङेङ्गोरतेन ताङ्सि ल्होछार तेनम्याङ्ग्याइ ।

लिच्छारि, ह्युलरि स्ह्युबा ओम फिरग्याप ह्युलरि मुबा नेपाली ज्योज्योआले, नानाआङा ह्यारदान २८६१ ला डुल ल्होला ज्याबाम्हान्बा ।